Ludzie doceniają tych, którzy potrafią ich prawdziwie wysłuchać. Każdy z nas czuje się wówczas ważny i wyjątkowy. Emocje zostają uprawomocnione, gdy druga strona okazuje nam zrozumienie. Niestety, wiele rozmów toczy się dziś zupełnie inaczej. Koncentrujemy się na przekazaniu informacji o sobie i udzielaniu innym natychmiastowych porad. Nie pozwalamy im, aby opowiedzieli o wszystkim, czego doświadczyli. Pamiętajmy, że nie każdy rozmówca szuka pocieszenia czy rady. Czasem potrzebuje kogoś, kto go “tylko” wysłucha. Jednak to “tylko” przysparza nam najwięcej trudności. Na czym polega uważne słuchanie?
Umiejętność słuchania a bycie tu i teraz
Słuchanie to umiejętność skupienia się na tym, co ma nam do przekazania druga strona. Wymaga koncentracji na tym, co rozgrywa się tu i teraz. Niestety myśli wielu z nas krążą wokół przeszłości lub przyszłości. Niby siedzimy z przyjaciółką w kawiarni i staramy się jej wysłuchać, jednak do naszych uszu nie wszystko dociera. Jak zostać dobrym słuchaczem? Przede wszystkim warto poznać czynniki, które utrudniają nam prowadzenie dobrej komunikacji. Gdy nad nimi zapanujemy i przestaniemy ulegać im bezrefleksyjnie, zyskają na tym nasze relacje.
Co zakłóca słuchanie?
Porównywanie się z rozmówcą
Umiejętność słuchania czasem staje się obca, gdy porównujemy się z rozmówcą. Bardzo często zastanawiamy się wówczas, kto z nas znajduje się w gorszej sytuacji?. Komu udało się osiągnąć większy sukces towarzyski czy zawodowy? Kto ma lepszy stan cery? Czyje włosy są gęstsze? Niestety porównywanie się z rozmówcą sprawia, że niewiele wynosimy z konwersacji. Nie potrafimy się na niej skupić. Do naszych uszu dociera co któreś zdanie. Nawet gdy słyszymy całą wypowiedź, to jej nie analizujemy i nie dostrzegamy wielu istotnych kwestii.
Czytanie w myślach
Bardzo często doświadczenia innych ludzi przepuszczamy przez własny filtr poznawczy. Zakładamy, że skoro my w podobnej sytuacji poczuliśmy złość, to druga osoba także się z nią zmaga. Nie bierzemy pod uwagę, że może zupełnie inaczej reagować na te same wydarzenia. Wysłuchajmy w pełni tego, co ma do powiedzenia. Nie ferujmy przedwcześnie wyroków. Nie zakładajmy, że wiemy, jak zakończyła się jej historia. Dopuśćmy do siebie odmienny punkt widzenia. Niewykluczone, że historia drugiej osoby nas zaskoczy.
Przygotowywanie odpowiedzi
Umiejętność słuchania wymaga od nas poskromienia ego. Gdy ktoś nam o czymś opowiada, po prostu skupmy się na tym. Nie twórzmy w swojej głowie odpowiedzi. Otwórzmy się na to, co jeszcze możemy dowiedzieć się o drugim człowieku. To on jest tutaj najważniejszy, a nie to, co my sądzimy o danej sytuacji. Jeśli nas o to zapyta, lub poprosi o radę, wówczas wyrazimy własne stanowisko.
Osądzanie rozmówcy
Zdarza się, że podczas rozmowy zaczynamy ferować wyroki na temat swojego interlokutora. Np. słyszymy, jak koleżanka usprawiedliwia swojego partnera, który źle ją traktuje. Chcemy jej powiedzieć, aby otrząsnęła się i wzięła w garść, bo ten mężczyzna na nią nie zasługuje. Nie rozumiemy, dlaczego zachowuje się tak naiwnie (osąd). Warto jednak dokładnie jej wysłuchać. Niewykluczone, że pod koniec historii dowiemy się, że podjęła właściwe decyzje. Nawet jeśli tego nie zrobiła, to nie oceniajmy jej wyborów. Ona nie potrzebuje naszych krytycznych uwag, lecz wsparcia. Możemy zapytać, czy jest zainteresowana poznaniem naszego zdania. Jeśli wyrazi zgodę, przedstawmy jej w sposób empatyczny swoje stanowisko. Np. martwię się o ciebie, bo widzę, że on źle cię traktuje. Jesteś wspaniałą kobietą, a on mówi ci tyle przykrych rzeczy, które uderzają w twoje poczucie własnej wartości. Uważam, że warto postawić mu granicę i wykazać się konsekwencją.
Odpływanie myślami
Jak zostać dobrym słuchaczem, gdy nasze myśli zdają się mimowolnie odpływać? Kiedy wybieramy się na spotkanie z przyjaciółką czy siostrą, zwróćmy uwagę na swoją kondycję psychofizyczną. Niewyspanie, osłabienie organizmu po przebytej infekcji, niedobór żelaza – wszystko to sprawia, że trudno nam skupić się na wypowiedzi drugiej osoby. Gdy zauważymy, że odpływamy myślami i komunikaty do nas nie docierają, poprośmy o powtórzenie ich treści. Przeprośmy rozmówcę i wyjaśnijmy, że wynika to z naszych problemów z koncentracją. Odpływanie myślami często przytrafia się tym z nas, którzy nadmiernie roztrząsają przeszłość, lub planują przyszłość. Warto na co dzień praktykować uważność, aby w dłuższej perspektywie stać się lepszym rozmówcą.
Zmiana tematu rozmowy
Umiejętność słuchania polega na tym, że interesujemy się tym, co ma nam do przekazania druga strona, nawet gdy sam temat nas nudzi. Np. koleżanka opowiada o swoich plonach z ogrodu i tym, jak przetwarza je na wiktuały. Okażmy jej zainteresowanie, bo ten temat jest jej bliski. Nie musimy interesować się uprawą roślin i gotowaniem kompotów, ale to doświadczenie koleżanki, która pozostaje dla nas ważna. Nie zmieniajmy tematu rozmowy, gdy z jakiegoś względu nam nie pasuje. Nie przekierowujmy też uwagi na siebie, bo to psuje relacje z innymi ludźmi.
Zjednywanie rozmówcy
Niekiedy zdarza się, że nasza umiejętność słuchania nie może dojść do głosu, bo za bardzo angażujemy się w to, jak zaprezentować się z dobrej strony. Już w trakcie cudzej wypowiedzi zastanawiamy się, co odpowiedzieć, aby zjednać sobie sympatię rozmówcy. Postępujemy w ten sposób m.in. podczas rozmowy kwalifikacyjnej oraz pierwszych randek. Po drodze umyka nam wiele istotnych kwestii.
Jak zostać dobrym słuchaczem?
Na szczęście psycholodzy znają na to dobre sposoby. Aktywne słuchanie opiera się na zaangażowaniu. Dopytujemy swojego rozmówcę o różne kwestie. Prosimy o ich doprecyzowanie. Staramy się jak najlepiej zrozumieć jego problem. Dostrajamy się do jego emocji, tonu głosu i mimiki. Utrzymujemy kontakt wzrokowy. Pozostajemy mocno osadzeni w tym, co rozgrywa się tu i teraz.
Jak rozwijać umiejętność słuchania? Parafrazowanie, precyzowanie i udzielanie informacji zwrotnej
Umiejętność słuchania warto rozwijać poprzez poniższe techniki:
- parafrazowanie – wypowiadamy swoimi słowami podsumowanie treści przekazanych nam przez drugą osobę. Pokazujemy jej, że ją wysłuchaliśmy. Jednocześnie upewniamy się, że wszystko właściwie zrozumieliśmy. Unikamy dzięki temu wielu nieporozumień,
- precyzowanie – to nieco bardziej rozwinięte parafrazowanie. Możesz zapytać, czy dobrze zrozumiałeś, że druga osoba w związku z problemami w pracy zamierza szukać nowego zatrudnienia,
- udzielanie informacji zwrotnej – najlepiej, gdy jest ona natychmiastowa, szczera i wspierająca. Nie krytykujmy drugiej osoby, nie podważajmy jej emocji i przeżyć.
Magdalena Kukurowska – copywriterka psychologiczna z wieloletnim doświadczeniem, która z zainteresowaniem zgłębia motywy ludzkich zachowań.
Bibliografia:
- Carnegie D.; Słuchaj! Sztuka skutecznej komunikacji; Wydawnictwo Sensus, 2021
- Skeen M.; Lęk przed opuszczeniem; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2023
