Objawy alergii bywają różne, tak jak różne są rodzaje alergii. Przebiegają od tych najłagodniejszych, lekkich objawów skórnych, poprzez wysypki i bąble, aż po ciężkie reakcje anafilaktyczne, które mogą zagrażać życiu. Każdy alergik stara się znaleść swoją metodę walki z objawami. Jednym z głównych sposobów leczenia reakcji alergicznych są środki przeciwalergiczne, które przeważnie łagodzą i kontrolują objawy alergii.
Środki przeciwalergiczne dzielimy ze względu na drogę ich podania (doustnie, do oczu, na skórę, do nosa, do wstrzykiwań), postać w jakiej występują (tabletki, syropy i aerozole do nosa) oraz sposób ich uzyskania (na receptę i bez recepty). Wyróżniamy również leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteoidy, kromoglikany, leki immunosupresyjne.
Leki przeciwhistaminowe/antyhistaminowe
Leki przeciwhistaminowe/antyhistaminowe to jedna z najczęściej stosowanych grup leków przy reakcjach alergicznych. Mają za zadanie blokować niektóre z działań histaminy.
Histamina to substancja chemiczna biorąca udział w wielu procesach organizmu, zarówno tych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu jak i w reakcjach patologicznych prowadzących do rozwoju stanu zapalnego. Działanie histaminy powstaje na skutek pobudzenia receptorów histaminowych, czyli punktów, które są przeznaczone do odbierania bodźców przez nią przekazywanych. Wyróżniamy cztery receptory (H1, H2, H3, H4), które są umieszczone w różnych tkankach.
Receptory w zależności od ich rozmieszczenia powodują następujące reakcje:
- skurcz mięśni, rozszerzenie i zwiększenie przepustowości naczyń krwionośnych oraz wydzielanie śluzu pobudza wydzielanie kwasu żołądkowego – powoduje je receptor H1, występuje w naczyniach krwionośnych, mięśniach gładkich, sercu i ośrodkowym układzie nerwowym;
- wydzielanie soków żołądkowych i śluzu oskrzelowego oraz opory przepływowe w nosie – powoduje je receptor H2, występuje żołądku, sercu i macicy;
- wpływa na przekazywanie impulsów miedzy komórkami układu nerwowego – powoduje je receptor H3, występuje w drogach oddechowych, przewodzie pokarmowym i ośrodkowym układzie nerwowym;
- odpowiada za regulację funkcjonowania układu odpornościowego – powoduje je receptor H4, występuje w szpiku kostnym, śledzionie, grasicy i krwinkach białych.
Histamina łączy się z danym receptorem i w zależności od tego z którym jest związana, powoduje określony rodzaj objawów. Pobudzenie receptora H1 powoduje:
- skurcz mięśni gładkich – np. skurcz oskrzeli przy astmie i reakcjach anafilaktycznych;
- rozszerzenie naczyń krwionośnych i wzrost ich przepuszczalności – objawia się to obrzękami, bąblami, krostami, zaczerwienieniem skóry, a także spadkiem ciśnienia tętniczego;
- nadmierną pracę gruczołów błon śluzowych w drogach oddechowych – np. wydzielina z nosa i łzawienie;
- pobudzenie włókien nerwowo – czuciowych, np. świąd, ból i kichanie.
Histamina ma wpływ na tętno i skurcze mięśni w jelitach i płucach, przekazuje dane miedzy komórkami nerwowymi, a także bierze udział w przemieszczaniu płynów przez ściany naczynek krwionośnych. Odgrywa rolę w stanach zapalnych, rozszerza naczynia krwionośne, a gdy napotka zagrożenie ze strony alergenu, powoduje pęcznienie i rozszerzanie tychże naczyń co prowadzi do ujawnienia się objawów alergii.
Leki przeciwhistaminowe dzielą się na dwa główne typy: pierwszy to antagonista receptora H1 (zwany lekami przeciwhistaminowymi H1) i stosuje się je w leczeniu objawów alergii. Drugi typ leków to antagonista receptora H2 (zwany lekami przeciwhistaminowymi H2). Są to leki stosowane w leczeniu schorzeń żoładkowo-jelitowych, wrzodów trawiennych, zapalenia żołądka, choroby lokomocyjnej, nudności czy wymiotów.
Dodatkowo leki przeciwhistaminowe H1 dzielimy na 3 typy leków: leki przeciwhistaminowe pierwszej, drugiej i trzeciej generacji. Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji przekraczają barierę krew-mózg przez co osoba zażywająca ten lek czuje się senna. Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji nie przekraczają tej bariery w tak mocnym stopniu i przy podstawowym dawkowaniu nie powodują senności. Uważa się je za bezpieczniejsze w stosowaniu – nie wchodzą w interakcje z większością leków. Leki przeciwhistaminowe trzeciej generacji charakteryzują się wysokim profilem bezpieczeństwa w stosowaniu, małą ilością działań niepożądanych i dużą skutecznością.
Leki przeciwhistaminowe to leki, które blokują receptory histaminowe H1, hamują rozszerzanie się naczyń krwionośnych i ograniczają zwiększanie się ich przepuszczalności, jednocześnie łagodzą objawy alergii. Znoszą reakcję zapalną, obrzęki i inne uciążliwe objawy uczuleniowe jak wysypka, katar, swędzenie czy łzawienie oczu.
Antyhistaminiki są dostępne w formie tabletek, syropów, kropli do oczu i maści, co umożliwia ich stosowanie zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Leki te są bezpieczne i skuteczne, chociaż mogą wywoływać pewne działania niepożądane, takie jak senność, zmęczenie, suchość w ustach czy bóle głowy.
Glikokortykosteroidy
Skutecznym środkiem są glikokortykosteroidy, potocznie zwane sterydami lub GKS. To grupa leków o bardzo silnym działania przeciwzapalnym, przeciwalergicznym i immunosupresyjnym. Wysoce skuteczne i w różnej formie podania sprawiły, iż są coraz częściej stosowane w chorobach alergicznych. Podane doustnie, dożylnie, miejscowo do drzewa oskrzelowego, nosa lub na skórę zmniejszają uwalnianie histaminy. Pomagają zmniejszyć stan zapalny oraz objawy alergii, takie jak obrzęk, rumień czy świąd. Leczą alergiczny nieżyt nosa, astmę oskrzelową atopowe zapalenie skóry, zapalenie spojówek czy alergie kontaktowe skóry. Leki są skuteczne, ale ze względu na możliwe działania uboczne, takie jak zahamowanie układu odpornościowego, zwiększenie ryzyka infekcji czy osteoporoza należy stosować je zgodnie z zaleceniami lekarza.
Kromoglikany
Kromoglikany to kolejny rodzaj środków przeciwalergicznych stosowanych w leczeniu reakcji alergicznych. Leki hamują uwalnianie histaminy i substancji towarzyszących uczestniczących w reakcjach alergicznych. Leki są dostępne w postaci aerozolu do inhalacji lub kropli do oczu, co u osób cierpiących na alergie wziewne i oczne sprawia ze przynosi ulgę. Leki te są nieszkodliwe i mogą być stosowane zarówno jako profilaktyka, jak i leczenie ostrej reakcji alergicznej
Leki immunosupresyjne
Najrzadziej stosowanym środkiem przeciwalergicznym są leki immunosupresyjne. To leki hamujące odpowiedź immunologiczną organizmu – czyli osłabiają układ odpornościowy, co w rezultacie zmniejsza nasilenie reakcji alergicznej i objawy alergii. Są stosowane głównie w przypadku ciężkich i trudnych do kontrolowania alergii, które nie reagują na tradycyjne leki przeciwalergiczne. Pomimo ogromnej skuteczności leki te mogą powodować poważne skutki uboczne, takie jak zwiększone ryzyko infekcji, zatrzymanie płynów w organizmie czy uszkodzenie narządów.
Środki przeciwalergiczne stanowią skuteczny sposób na łagodzenie objawów reakcji alergicznych. Leki te nie są jednak lekarstwem na samą alergię, ale jedynie pomagają kontrolować jej objawy. Bez względu na rodzaj alergii, przed zastosowaniem dowolnego środka przeciwalergicznego bezwzględnie należy skonsultować się z lekarzem, aby uzyskać odpowiednią diagnozę i dobrać odpowiednie leczenie, dostosowane do indywidualnych potrzeb i objawów alergii oraz uniknąć niepożądanych skutków ubocznych. Świadomie unikanie alergenów, takie jak pokarmy, pyłki czy substancje drażniące, sprawia iż ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej jest znacznie mniejsze. Jedno jest pewne – reakcje alergiczne są coraz większym i częstszym problemem zdrowotnym.
