Najczęściej spotykane alergeny pokarmowe

Alergia pokarmowa to niewłaściwa reakcja układu odpornościowego na niektóre białka w spożywanych produktach. Nasz organizm traktuje je jak patogeny, które należy zwalczyć. Objawy reakcji alergicznej dotyczą wtedy układu pokarmowego, dróg oddechowych lub skóry. Po zjedzeniu szkodliwego dla nas pokarmu pojawić się mogą wzdęcia, biegunka, nieżyt nosa czy wysypka. Substancje, które wywołują te przykre symptomy uczulenia, nazywamy alergenami. Niektóre z nich mają silniejsze właściwości uczulające niż inne. Jakie są najczęściej spotykane alergeny pokarmowe?

Alergia pokarmowa dotyczy przede wszystkim dzieci, których układ immunologiczny i przewód pokarmowy są jeszcze niedojrzałe. Wiele maluchów wyrasta z uczulenia wraz z wiekiem. Niestety, dolegliwość ta coraz częściej dotyka także dorosłe osoby. Jej rozpoznanie wymaga od alergika zastosowania diety eliminacyjnej, wykluczającej dany produkt z naszego jadłospisu. Alergeny pokarmowe, które najczęściej wywołują uciążliwe symptomy uczulenia, to między innymi mleko, jaja, orzechy, gluten czy owoce morza.

Z czego wynika alergia pokarmowa?

Układ immunologiczny ma za zadanie chronić nasz organizm przed patogenami i szkodliwymi substancjami. Niekiedy jednak mylnie uznaje dany produkt spożywczy za zagrożenie. W wyniku kontaktu z nim następuje wytwarzanie swoistych przeciwciał, które rozpoznają określony alergen. Każde spożycie uczulającego pokarmu powoduje ich aktywację i przyłączanie do komórek odpornościowych, które wydzielają mediatory stanu zapalnego. To właśnie wtedy pojawiają się uciążliwe objawy alergii: wysypka, wodnisty katar, łzawienie oczu, wzdęcia, biegunka czy duszności. W skrajnym przypadku u alergika może dojść do wstrząsu anafilaktycznego. Jest to ogólnoustrojowa reakcja objawiająca się szokiem, spadkiem ciśnienia, skurczem oskrzeli i zawrotami głowy. W jego wyniku chory może stracić przytomność, zapaść w śpiączkę lub nawet umrzeć. Z tego powodu alergii pokarmowej nie należy lekceważyć. Kluczowym aspektem jej leczenia jest rozpoznanie uczulającego produktu.

Mleko – najczęstsza przyczyna alergii pokarmowej

Krowie mleko to bardzo silny alergen pokarmowy. Zawiera trzykrotnie więcej białek niż mleko ludzkie, a o połowę mniej węglowodanów. Za uczulenie odpowiedzialne są w nim białka mleczne: kazeinowe i serwatkowe. Stanowią one aż 3-3,5% objętości tego napoju. Ich zawartość jest jednak jeszcze wyższa w przetworach mlecznych: twarogu, jogurcie czy serach topionych. Alergicy mogą nie tolerować tylko jednego typu białek, jednak częściej zdarza się, że są uczuleni na kilka lub nawet wszystkie ich rodzaje. Alergia na mleko najczęściej występuje u dzieci. Szacuje się, że cierpi na nią aż 2-5% maluchów karmionych sztucznie. Uczulenie to jest częstą przyczyną kolek, ulewania, wymiotów czy refluksu u niemowląt. Nierzadko też jest powodem manifestacji atopowego zapalenia skóry. U dorosłych alergia na mleko objawia się typowymi dolegliwościami ze strony skóry, układu oddechowego i przewodu pokarmowego. Rzadziej wywoływać może bóle głowy, kości i stawów oraz problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała.

Alergia na jajka – skąd się bierze?

Jajka znajdują się tuż za mlekiem na niechlubnej liście alergenów pokarmowych. Białko jaja kurzego zawiera ponad 20 różnych białek, z których najbardziej uczula kilka z nich: owoalbumina, owomukoid, owotransferyna i lizozym. Dwa pierwsze z wymienionych związków mają najsilniejsze właściwości alergizujące, których nie tracą nawet po obróbce termicznej. Nawet ich śladowe ilości mogą wywołać reakcję alergiczną. Objawy uczulenia na jajka mogą być natychmiastowe lub pojawić się na wiele godzin lub dni po ich spożyciu. U alergików wystąpić może obrzęk warg i skóry twarzy, pokrzywka na całym ciele, wymioty, biegunka, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Nierzadko alergia jest tak silna, że jej symptomy pojawiają się u chorego, gdy tylko wejdzie do kuchni, w której gotowane były jajka. Uczulenie to jest wyjątkowo uciążliwe, jako że jaja są składnikiem wielu podstawowych artykułów spożywczych, takich jak makarony, sosy, wypieki, majonez czy nawet chleb.

Inne często spotykane alergeny pokarmowe

Alergeny pokarmowe obecne są często w produktach, które spożywamy na co dzień. Bez wielu z nich nie wyobrażamy sobie posiłków. Jednym z silniej uczulających związków jest gluten, czyli mieszanina białek znajdująca się w pszenicy, życie i jęczmieniu. Alergia na ten związek wyklucza jedzenie chleba, wielu słodyczy, wypieków, kasz, i makaronów. Dodawany jest on też do przetworów rybnych, lodów, suszonych owoców czy keczupu. Znane z silnie uczulających właściwości są orzechy. Szczególnie niebezpieczna jest alergia na orzeszki ziemne. Jest ona wyjątkowo silna i nierzadko prowadzi do wstrząsu anafilaktycznego po spożyciu nawet niewielkiej ilości alergenu. Alergię wywołać mogą również owoce morza: ryby, mięczaki i skorupiaki. Ten typ uczulenia pojawić się może nagle w dorosłym wieku i grozi poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Nasz układ odpornościowy może zareagować nadwrażliwie także na warzywa, takie jak seler, pomidor czy pietruszka, lub owoce: truskawki, maliny, cytrusy i inne.

Dieta eliminacyjna w leczeniu alergii pokarmowych

Jedyną przyczynową formą leczenia alergii pokarmowych jest wykluczenie uczulających produktów z jadłospisu. Dieta eliminacyjna wymaga dokładnego określenia, które alergeny są źle tolerowane przez nasz organizm. Nie powinniśmy stosować jej na własną rękę. Ograniczyć nasz jadłospis możemy dopiero po konsultacji z lekarzem i wykonaniu testów, które pozwolą na rozpoznanie alergizujących substancji. Niestety, często uczulają nas pokarmy, które stanowią w naszym menu główne źródło cennych witamin i minerałów. Dlatego musimy pamiętać, by zastąpić wykluczone artykuły innymi o podobnych wartościach odżywczych. Alergik musi także wyrobić sobie nawyk uważnego czytania etykiet podczas zakupów. Wiele uczulających substancji dodawanych jest do produktów, które wydają się od nich wolne. Warto wiedzieć, że producenci żywności są zobowiązani do wyróżniania potencjalnych alergenów na opakowaniach za pomocą pogrubionej czcionki.

Karolina Solga