Diety eliminacyjne są coraz częściej spotykane ze względu na dolegliwości zdrowotne, z którymi borykają się społeczeństwa krajów wysoko rozwiniętych. Nieswoiste zapalenie jelit, celiakia, choroba Hashimoto, SIBO, alergie pokarmowe i nietolerancja laktozy – to tylko niektóre przypadłości, które wymuszają na nas zmianę nawyków żywieniowych. W leczeniu niektórych chorób kluczową rolę odgrywa dieta eliminacyjna. Polega ona na wykluczeniu produktu lub grupy produktów z naszego menu. Mowa oczywiście o artykułach spożywczych, które nam szkodzą i powodują nieprzyjemne dolegliwości. Jakie są rodzaje diet eliminacyjnych? Co warto o nich wiedzieć?
Spis treści:
- Dieta eliminacyjna – dlaczego nie należy stosować jej na własną rękę?
- Rodzaje diet eliminacyjnych – całkowite wykluczenie jednego lub kilku składników
- Co daje nam dieta eliminacyjna?
- Na czym polega dieta elementarna?
- Rodzaje diety elementarnej. Dieta monomeryczna
- U kogo sprawdza się dieta polimeryczna?
- Czym jest dieta oligoantygenowa?
- Szczególny przypadek diety oligoantygenowej – dieta low FODMAP
- Dlaczego produkty bogate w FODMAP powodują dolegliwości pokarmowe?
- Dieta low FODMAP – co wolno jeść?
- Catering dietetyczny a diety eliminacyjne
Dieta eliminacyjna – dlaczego nie należy stosować jej na własną rękę?
Dieta eliminacyjna jest szkodliwa, jeśli traktujemy ją jako pewien trend, który chcemy podchwycić, ponieważ panuje moda na wykluczanie jakiegoś składnika pokarmowego. Obecnie wiele osób unika glutenu i laktozy, chociaż nie ma ku temu wyraźnych podstaw medycznych. Tylko zdiagnozowanie konkretnej jednostki chorobowej przez specjalistę powinno przemawiać za wdrożeniem diety eliminacyjnej. W przeciwnym wypadku nasza pogoń za „modą” może zakończyć się niedoborem substancji odżywczych oraz powstaniem nietolerancji pokarmowych, z którymi wcześniej nie mieliśmy do czynienia. Unikanie glutenu, bez wyraźnych podstaw medycznych, może skutkować tym, że kiedy rzeczywiście spożyjemy bułkę pszenną, pojawią się u nas dolegliwości charakterystyczne dla nietolerancji tego składnika. Dieta eliminacyjna czasem jednak bywa konieczna, gdy jakaś substancja obecna w pokarmie nas uczula lub podrażnia jelita, niszcząc przy tym kosmki jelitowe i utrudniając wchłanianie substancji odżywczych.
Rodzaje diet eliminacyjnych – całkowite wykluczenie jednego lub kilku składników
Istnieją trzy główne rodzaje diet eliminacyjnych. Na początku skupmy się na najbardziej znanym wariancie, czyli całkowitym wykluczeniu jednego lub kilku składników. To rozwiązanie stosuje się w przypadku zdiagnozowanej alergii pokarmowej, nietolerancji laktozy, nietolerancji glutenu lub celiakii. Jeśli wiemy, co nam szkodzi, możemy unikać produktów, które zawierają konkretny składnik. Np. w przypadku alergii na mleko należy wykluczyć wyroby mleczne – mleko, kefir, jogurt, maślankę, ayram, kumys czy żętycę. Jeśli cierpimy na nietolerancję laktozy, nie musimy rezygnować z nabiału oraz dań, do których jest dodawany. Wystarczy postawić na wyroby mleczne bez laktozy, dziś można znaleźć je bez trudu w każdym większym supermarkecie.
Zdjęcie autorstwa Meraki Photos z Pexels
Co daje nam dieta eliminacyjna?
Eliminacja jednego lub kilku składników, które nam nie służą, prowadzi do ustąpienia uciążliwych objawów, w tym biegunki, wzdęć, bólów brzucha, problemów z wchłanianiem składników pokarmowych etc. Zapobiega też silnej reakcji alergicznej, na czele ze wstrząsem anafilaktycznym, vide silna alergia na owoce morza czy orzechy. W związku z tym, iż niekorzystne dla nas składniki mogą występować w różnych produktach, w tym takich, których ich się nie spodziewamy, musimy dokładnie wczytywać się w opis zamieszczony na opakowaniu artykułów spożywczych. Producent jest zobowiązany do zawarcia informacji o śladowych ilościach najczęściej spotykanych alergenów. W restauracji natomiast należy zawsze dopytać obsługę, czy nasze danie jest wolne od substancji, które nam nie służą. Diety, które polegają na całkowitym wykluczeniu jednego lub kilku składników, to dieta bezmleczna, dieta bez laktozy oraz dieta bezglutenowa.
Na czym polega dieta elementarna?
Dieta elementarna to niezwykle restrykcyjna dieta eliminacyjna. O jej zastosowaniu zadecydować może jedynie lekarz. Opiera się bowiem na podawaniu wyłącznie płynnych preparatów medycznych dostępnych na receptę. Ich zawartość została tak zbilansowana, aby zaspokajała zapotrzebowanie organizmu na wszystkie składniki pokarmowe. Dieta elementarna jest stosowana w przypadku niemowląt cierpiących na problemy trawienne, osób starszych z problemami jelitowymi, osób z SIBO i cierpiących na chorobę Hashimoto.
Rodzaje diety elementarnej. Dieta monomeryczna
Istnieją różne rodzaje diety elementarnej. Najczęściej stosowane są dwie z nich – dieta monomeryczna i dieta polimeryczna. Dieta monomeryczna polega na podawaniu płynów medycznych zawierających same aminokwasy. Ze względu na swój prosty skład produkt nie wymaga trawienia, jest doskonale przyswajalny i nie stanowi dodatkowego obciążenia dla układu pokarmowego. Warto jednak podkreślić, iż preparaty stosowane w diecie monomerycznej mają z reguły gorszy smak. Dieta monomeryczna przynosi świetne rezultaty w przypadku choroby Hashimoto oraz SIBO. U osób dotkniętych chorobą Hashimoto łagodzi dolegliwości pokarmowe oraz odbudowuje błonę śluzową jelit. Natomiast w przypadku SIBO, czyli przypadłości charakteryzującej zbyt rozbudowaną mikroflorą jelit, która odpowiada za fermentację składników pokarmowych, przyczynia się do zmniejszenia liczebności mikrobioty wskutek wygłodzenia.
U kogo sprawdza się dieta polimeryczna?
Dieta polimeryczna także jest przykładem diety elementarnej. Tutaj jednak podaje się płynne preparaty medyczne, które zawierają białka, głównie pochodzące z mleka i soi. W przypadku diety polimerycznej obserwuje się normalny proces trawienny. Należy jednak pamiętać o tym, że ten typ żywienia sprawdzi się tylko u osób, które nie cierpią na nadkwasotę żołądka oraz tych, które nie mają problemów z przyswajaniem substancji pokarmowych z jelit.
Czym jest dieta oligoantygenowa?
Trzecim rodzajem diety eliminacyjnej jest dieta oligoantygenowa. Stosuje się ją wówczas, gdy objawy chorobowe towarzyszą spożywaniu różnych artykułów spożywczych. W takiej sytuacji trudno rozpoznać źródło problemu i podjąć decyzję o wykluczeniu jednego, konkretnego składnika pokarmowego. W związku z tym stosuje się rozwiązanie dość radykalne. Eliminuje się wszystkie składniki pokarmowe, które mogą uczulać, powodować wzdęcia, problemy trawienne czy niekorzystne reakcje behawioralne. Pozostawia tylko te, które uchodzą za stosunkowo bezpieczne, ponieważ szkodzą naprawdę niewielu osobom. Dieta oligoantygenowa opiera się na eliminacji wyrobów mlecznych, cytrusów, orzechów, soi, jaj, pomidorów, cytrusów i czekolady. Osoba, która boryka się z niekorzystnymi dolegliwościami o charakterze pokarmowym lub behawioralnym, może natomiast spożywać jagnięcinę, ryż, kukurydzę, gotowane jabłka, brokuły, szparagi, sałatę, ziemniaki i oliwę z oliwek. Dopuszczalne jest także słodzenie potraw zwykłym cukrem stołowym, czy solenie dań. Dieta oligoantygenowa trwa od 1 do 4 tygodni. Po tym czasie ocenia się efekty. Jeśli nastąpiła poprawa, to znak, że któryś z wykluczonych produktów lub cała grupa artykułów spożywczych odpowiadała za nasze dolegliwości. Aby ocenić, co można włączyć na stałe do diety, a co należy wyeliminować, dieta oligoantygenowa nakazuje w kolejnych tygodniach stopniowo włączać poszczególne artykuły i obserwować reakcje. Te, które ich nie wywołują, mogą zająć miejsce w naszym menu.
Zdjęcie autorstwa Trang Doan z Pexels
Szczególny przypadek diety oligoantygenowej – dieta low FODMAP
Dieta low FODMAP stanowi szczególny przypadek diety oligoantygenowej. Opiera się ona na zmniejszeniu spożycia krótkołańcuchowych węglowodanów o niskiej wchłanialności, które w jelitach wykazują wysokie ciśnienie osmotyczne. W związku z tym, iż eliminujemy tutaj całe grupy produktów spożywczych, aby ocenić reakcję układu pokarmowego, a następnie stopniowo je włączamy, mamy do czynienia z dietą oligoantygenową. Do FODMAP zaliczamy:
- fruktozę – znajdziemy ją w owocach i miodzie;
- laktozę – tradycyjne wyroby mleczne, na szczęście możemy też znaleźć je w sklepie w wersji bez laktozy, co stanowi idealne rozwiązanie w przypadku diety low FODMAP;
- fruktany – występują w pszenicy, czosnku i cebuli;
- galaktany – znajdziemy je w roślinach strączkowych;
- poliole – zaliczamy do nich mannitol, ksylitol oraz sorbitol, które są stosowane jako niskokaloryczne substancje słodzące.
Dlaczego produkty bogate w FODMAP powodują dolegliwości pokarmowe?
Produkty bogate w FODMAP ze względu na wysokie ciśnienie osmotyczne, jakie wykazują, przyczyniają się do wchłaniania wody do światła jelita. W rezultacie to rozciąga się pod wpływem wody, co prowadzi do dolegliwości bólowych, przelewania i biegunki. Następnie produkty bogate w FODMAP trafiają do jelita grubego, gdzie wskutek aktywności enzymatycznej obecnych tam bakterii zostają poddane procesom fermentacyjnym. W konsekwencji opisanych procesów powstają gazy, wzdęcia i pojawia się ból. Większość osób może stosować dietę bogatą w FODMAP bez większych obaw. Ta szkodzi jedynie ludziom, którzy cierpią na zespół jelita drażliwego, chorobę Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Dieta eliminacyjna, która polega na wykluczeniu produktów bogatych w FODMAP, trwa 2-6 tygodni. Następnie, jeśli uciążliwe dolegliwości ustaną, stopniowo włącza się poszczególne artykuły, obserwując reakcje ze strony układu pokarmowego. Jeśli nie dzieje się nic niepokojącego, dany produkt może pozostać z nami na stałe. Nie wszystkie produkty bogate w FODMAP szkodzą bowiem jednakowo. Dieta low FODMAP powinna być spersonalizowana, ponieważ tylko wówczas zdaje egzamin i nie prowadzi do poważnych niedoborów składników odżywczych.
Pixabay
Dieta low FODMAP – co wolno jeść?
Oczywiście, nie wszystkie produkty bogate w FODMAP szkodzą nam tak samo, niemniej skupmy się na artykułach bezpiecznych, po które można sięgać bez większych obaw. Są to:
- warzywa: fasola szparagowa, papryka, marchew, ogórek, sałata, ziemniak, pomidor, cukinia;
- owoce: banan, kiwi, winogrona, mandarynki, ananas, truskawki, maliny;
- nabiał: ser żółty, mozzarella, feta, camembert, brie;
- produkty mączne: mąka owsiana, ryżowa;
- orzechy: włoskie, ziemne, makadamia;
- pozostałe produkty: ciemna czekolada, cukier stołowy, syrop klonowy.
Zdjęcie autorstwa Lum3n z Pexels
Catering dietetyczny a diety eliminacyjne
Dieta bezglutenowa catering – zapewne nie raz widziałaś takie hasło w internecie. Choć mogłoby się wydawać, że wszystkie rodzaje diet eliminacyjnych wymuszają na nas samodzielne przygotowywanie posiłków, to w rzeczywistości mamy dużo większy wybór, niż zakładamy. Firmy, które oferują catering dietetyczny, zdają sobie sprawę, że w dzisiejszych czasach wiele osób cierpi na alergie pokarmowe, nietolerancje pokarmowe i schorzenia, które wymuszają na nich wykluczenie pewnych artykułów z menu. W rezultacie obok diet odchudzających, dla osób aktywnych fizycznie i tradycyjnych, oferują też plany żywieniowe dla osób dotkniętych konkretnym schorzeniem. Dieta bezglutenowa, dieta bez laktozy czy dieta low FODMAP znajduje się dziś na wyciągnięcie ręki. Dieta pudełkowa to świetne rozwiązanie dla osób, które muszą wykluczyć pewne artykuły ze swojego menu. Pozwala bowiem zaoszczędzić czas potrzebny na przygotowywanie bardziej skomplikowanych posiłków. Decydując się na catering dietetyczny, otrzymujemy 5 gotowych i zbilansowanych posiłków dziennie. To świetne rozwiązanie dla osób, które nie wiedzą, jak wykluczyć dany składnik, jednocześnie unikając niedoboru składników odżywczych.
Dieta pudełkowa została opracowana przy współpracy z dietetykami, dlatego mamy pewność, że niczego nam nie zabraknie. Mało tego, wszystkie przygotowane dania są smaczne, pożywne i zdrowe. Diety eliminacyjne wymuszają na nas wykluczenie określonego składnika lub składników. W rezultacie nie zawsze wiemy, czym go zastąpić i jak przygotować danie na bazie jego substytutów, aby to zachowało walory smakowe. Nie musisz już wpisywać w wyszukiwarkę zapytań dotyczących wybranego rodzaju diety. Wystarczy, że odwiedzisz stronę Cateromarket.pl i wybierzesz plan żywieniowy skrojony na miarę swoich potrzeb.
