Astma, inaczej zwana dychawicą, to przewlekła choroba dróg oddechowych. Wpływa ona negatywnie na codzienne życie chorego. Jej istotą jest stan zapalny dróg oddechowych, który prowadzi do rozwoju nadreaktywności oskrzeli. W wyniku kontaktu z niektórymi czynnikami, takimi jak alergeny czy zimne powietrze, oskrzela kurczą się i następuje napad duszności. Astma występuje w szczególności w krajach wysoko rozwiniętych, z wysokim poziomem higieny i rozwiniętą gospodarką przemysłową. Najwięcej chorych jest w Wielkiej Brytanii, Finlandii i Irlandii. W Polsce na tę uciążliwą chorobę cierpi około 4 milionów osób. Wiele z nich jest źle lub za późno zdiagnozowana. Jak powstaje astma?
Chorzy na astmę mogą normalnie funkcjonować, jeśli prawidłowo kontrolują swoje schorzenie za pomocą leków. W przypadku astmy o podłożu alergicznym, ważne jest również unikanie uczulających substancji. Podłoże dychawicy niealergicznej nie zostało ustalone. Naukowcy twierdzą, że przyczyniać się do niej mogą zakażenia wirusowe lub bakteryjne lub inne czynniki drażniące. Niekiedy astma może być wywoływana prze leki takie jak polopiryna czy aspiryna. Co warto wiedzieć o tej chorobie?
Astma – czym jest?
Oskrzela zdrowej osoby to układ rurek, które doprowadzają powietrze do płuc. Rozgałęziają się w nich, tworząc coraz cieńszy system, wyściełany błoną śluzową z licznymi, mikroskopijnymi rzęskami. Rzęski poruszają się w kierunku od płuc do gardła, co zapewnia oczyszczanie dróg oddechowych. Na końcu znajdują się pęcherzyki płucne, gdzie następuje wymiana gazowa. Oskrzela astmatyka są nadreaktywne. Ich skurcz następuje w wyniku kontaktu z zimnym powietrzem czy alergenem. Wtedy astmatyk cierpi na duszności i ucisk klatki piersiowej. Błona śluzowa oskrzeli chorego jest w stanie przewlekłego zapalenia. Wydzielany jest też gęsty i lepki śluz, dodatkowo utrudniający oddychanie. Z tego powodu astmy nie da się wyleczyć. Zmiany w drogach oddechowych są nieodwracalne. Jednak chorobę można dobrze kontrolować za pomocą leczenia.
Objawy astmy
Objawy astmy mają w większości przypadków charakter napadowy. Poza atakami dychawicy chory najczęściej nie ma żadnych jej symptomów. W ich trakcie następuje silny napad suchego kaszlu oraz duszności. Astmatyk skarży się na ścisk w klatce piersiowej, a jego otoczenie słyszy, że ma świszczący oddech. Częstość i nasilenie ataków astmy zależy od stopnia jej kontroli. U nieleczonych osób napady dychawicy pojawiają się nawet codziennie i mogą skutecznie utrudnić mu funkcjonowanie. Zdarza się, że budzą je w nocy i mogą zagrozić ich życiu. Objawy astmy pojawiają się również typowo nad ranem oraz po wysiłku fizycznym. Do dłużej trwających okresów zaostrzenia astmy przyczyniają się infekcje górnych dróg oddechowych.
Jak powstaje astma?
Astma to zbiorcza nazwa chorób o takich samych objawach, ale innym podłożu. Schorzenie powstać może w wyniku rożnych mechanizmów. Astma alergiczna jest zależna od przeciwciał IgE odpowiedzialnych za uczulenie. W wyniku kontaktu z alergenem przeciwciała te doprowadzają do wydzielania z komórek tucznych histaminy, która zapoczątkowuje stan zapalny. Czynniki wywołujące chorobę to alergeny wziewne – pyłki roślin, kurz czy sierść zwierząt. Z alergią związana jest astma atopowa, która pojawia się w przebiegu marszu alergicznego i wynika z genetycznych skłonności do uczuleń. Niejednokrotnie rozwija się ona u osób z atopowym zapaleniem skóry. Niekiedy te dwa schorzenia występują u atopika jednocześnie. Astma niealergiczna nie ma związku z przeciwciałami IgE. Jest wynikiem częstego kontaktu z czynnikami drażniącymi lub zakażeniami układu oddechowego.
Czynniki ryzyka astmy
Największy wpływ na rozwój astmy ma alergia. W krajach wysoko uprzemysłowionych liczba uczulonych osób wciąż wzrasta. Szczególnie często alergie obserwuje się u małych dzieci i niemowląt. Astma atopowa związana jest ze skazą atopową, czyli genetycznymi predyspozycjami do chorób alergicznych. Narażone są na nią maluchy, które cierpią na uczulenia pokarmowe i atopowe zapalenie skóry. Mechanizm przechodzenia jednego typu schorzenia alergicznego w drugi nazywamy marszem alergicznym. Prawdopodobieństwo zachorowania na astmę, także tą niealergiczną, zwiększają przewlekłe zakażenia wirusowe dróg oddechowych i palenie papierosów. Przebywanie w zanieczyszczonym, wilgotnym i zakurzonym środowisku również wzmaga problemy z oskrzelami. Nietypową odmianą astmy jest jej forma polekowa, która pojawia się po zażyciu farmaceutyków z kwasem salicylowym.
Leczenie astmy
Leczenie astmy alergicznej i niealergicznej polega na podawaniu chorym leków przeciwzapalnych i działających rozkurczowo na oskrzela. Preparaty kontrolujące chorobę stosuje się regularnie, niezależnie od tego, czy objawy są w danym momencie obecne. Ich pozytywne działanie ujawnia się dopiero po jakimś czasie, więc nie należy się zniechęcać do nich po krótkiej terapii. Doraźnie stosowane są beta2-mimetyki, które rozkurczają oskrzela w razie ataku choroby. Osoby z uczuleniem muszą dodatkowo bezwzględnie unikać kontaktu z alergenem, który wywołuje u nich napady dychawicy. Nierzadko oznacza to oddanie zwierzęcia domowego czy zrezygnowanie z wychodzenia w domu w okresie pylenia niektórych roślin. Astmatyk powinien unikać silnie stresujących sytuacji i stosować się do zaleceń lekarza. Dzięki odpowiedniemu leczeniu może prowadzić normalne, interesujące życie.
Karolina Solga
