Atopia, czyli skaza atopowa, to skłonność do występowania chorób alergicznych, która jest uwarunkowana genetycznie. Na jej objawy i przebieg wpływają również czynniki środowiskowe oraz kontakt z alergenami. Organizm atopika ma wrodzoną zwiększoną skłonność do wytwarzania swoistych przeciwciał IgE przeciwko uczulającym substancją. Atopia manifestować się może poprzez nieżyt nosa, astmę oskrzelową lub zmiany skórne, czyli atopowe zapalenie skóry. Choroby alergiczne u dziecka są wyjątkowo uciążliwe i stanowią wyzwanie dla całej rodziny. Jak leczyć atopię?
Atopię stwierdza się u 10-15% dzieci, których rodzice są zdrowi. Jeśli jedno z rodziców jest atopikiem, ryzyko wystąpienia skazy wzrasta do 30-40%. Atopia zarówno u matki, jak i u ojca malucha podwyższa już prawdopodobieństwo zachorowania do ponad 60%. Sama genetyczna skłonność do chorób alergicznych nie oznacza jednak, że dziecko na nie zapadnie. Dopiero kontakt z alergenami oraz niekorzystne czynniki pochodzące ze środowiska mogą wywołać chorobę. Leczenie atopii wymaga dużej dyscypliny, ale wynikające z niej schorzenia można kontrolować.
Atopia – czym jest?
Atopia sama w sobie nie jest chorobą. Termin ten oznacza genetycznie uwarunkowane predyspozycje do nadmiernej reakcji układu immunologicznego na kontakt z alergenami. Organizm osoby ze skazą atopową w odpowiedzi na styczność z uczulającym czynnikiem produkuje duże ilości przeciwciał IgE. Przeciwciała te są odpowiedzialne za reakcję alergiczną. Pobudzają komórki tuczne do wzmożonego wydzielania histaminy, która wywołuje stan zapalny. Alergeny, które są bezpośrednią przyczyną pojawienia się chorób atopowych, dzielimy na pokarmowe i wziewne. Kontakt z nimi prowadzi do pojawienia się u atopika przykrych symptomów uczulenia, dotyczących dróg oddechowych oraz skóry.
Marsz alergiczny
Choroby o podłożu atopowym występują zazwyczaj w specyficznej kolejności. Pierwszym objawem atopii jest zazwyczaj alergia pokarmowa, która pojawia się już u niemowląt. Na jej bazie rozwija się atopowe zapalenie skóry (AZS). Jest to przewlekłe schorzenie, które manifestuje się występowaniem na ciele swędzących i łuszczących się zmian skórnych, wysypki i wyprysków. U dzieci od 2. do 3. roku życia rozwinąć się może astma wczesnodziecięca, a u nieco starszych – alergiczny nieżyt nosa. Nastolatki i dorośli często mają napady astmy oskrzelowej oraz wciąż borykają się z AZS. Przebieg marszu alergicznego może się różnić u poszczególnych osób. Niektóre jego elementy składowe mogą być znacznie bardziej nasilone, a inne za to wcale nie występować.
Zapobieganie atopii
Choroby atopowe są w dużym stopniu uwarunkowane genetycznie. Jeżeli w naszej rodzinie ktoś cierpi na atopię, prawdopodobieństwo, że nasze dziecko zachoruje, jest dużo większe. Nie mamy wpływu na nasze geny. Możemy jednak zadbać o ograniczenie kontaktu dziecka z tymi czynnikami środowiskowymi, które prowadzą do rozwoju schorzeń atopowych. Badania wykazały, że istotne znaczenie dla atopika ma palenie tytoniu. Używka ta stymuluje wytwarzanie przeciwciał w klasie IgE. Dlatego w obecności dziecka bezwzględnie zakazane jest palenie papierosów. Ważne jest również jak najdłuższe karmienie niemowlęcia piersią, co wspomaga jego odporność. Istotne jest także możliwie późne wprowadzenie do diety malucha silnie uczulających produktów. Takie działania mogą ograniczyć ryzyko rozwoju schorzeń atopowych.
Jak leczyć atopię?
Leczenie atopii zależy od chorób, które ją manifestują. Najszybciej i najczęściej u dzieci występuje atopowe zapalenie skóry. Zaczerwienienie skóry i silnie swędzące wypryski uprzykrzają maluchom życie. Aby pomóc atopikowi, należy usunąć z jego diety i otoczenia wszelkie uczulające substancje. Skóra chorego na AZS jest pozbawiona ochronnego płaszcza lipidowego, przez co reaguje nadmiernie na kontakt z alergenami i czynnikami drażniącymi. Dlatego tak ważna jest odpowiednia pielęgnacja skóry atopowej. Jej nawilżanie, natłuszczanie i stosowanie preparatów regenerujących to zabiegi, które złagodzą przykre objawy. Wszystkie te właściwości mają emolienty, czyli środki do mycia i smarowania stworzone specjalnie dla atopików. Alergolodzy w okresie zaostrzeń choroby często przepisują leki antyhistaminowe, maści sterydowe, a w przypadku nadkażeń bakteryjnych – antybiotyki.
Leczenie astmy atopowej
Astma atopowa to choroba napadowa, której atak następuje w wyniku kontaktu z alergenami. Mogą to być zarówno produkty spożywcze, jak i alergeny wziewne, takie jak pyłki roślin czy zarodniki pleśni. Objawy tej choroby nasilają się nocą. W trakcie napadu chory skarży się na duszności i ucisk w klatce piersiowej. Pojawia się suchy kaszel oraz wydzielina, którą astmatyk odpluwa. Leczenie astmy atopowej także polega na unikaniu uczulających substancji. Lekarze zapisują choremu również leki przeciwzapalne i odwracające skurcz oskrzeli. W przypadku uczulenia na alergeny wziewne przydatna może okazać się immunoterapia. Polega ona na kontrolowanym narażaniu alergika na stopniowo zwiększane dawki alergenu. Ma to na celu nauczenie organizmu tolerowania danego czynnika. Leczenie atopii jest procesem długotrwałym. Odpowiednia dbałość o higienę i ograniczenie kontaktu z drażniącymi czynnikami pozwala jednak na kontrolowanie schorzeń atopowych.
Karolina Solga
