Wyprysk kontaktowy powstaje w miejscu, w którym nasza skóra miała styczność z haptenem. Hapten jest to substancja o małej masie cząsteczkowej, która wywołuje odpowiedź alergiczną dopiero po połączeniu z białkami. U podłoża tej dolegliwości leży nadwrażliwość komórkowa, w której biorą udział limfocyty T. Ma ona formę grudek wysiękowych i pęcherzyków. Czynniki najczęściej wywołujące wyprysk kontaktowy to niektóre metale, składniki gumy, barwniki, leki czy kosmetyki.
Alergiczne zapalenie skóry stanowi około 10% wszystkich chorób zapalnych skóry, które rozpoznawane są przez dermatologów. Najczęściej chorują na nie dorośli. Ze względu na częstsze używanie kosmetyków, wyprysk kontaktowy dotyczy w większym stopniu kobiet. Co warto o nim wiedzieć?
Wyprysk kontaktowy – na czym polega?
Wyprysk kontaktowy pojawia się, gdy przez nasz naskórek wnikają substancje uczulające. Następuje wtedy faza uczulająca, gdy specjalne komórki Langerhansa prezentują je limfocytom Th1. Limfocyty uwrażliwiają się na hapteny. Gdy zetkną się z nimi kolejny raz, nastąpi faza pełnoobjawowa o charakterze wyprysku kontaktowego. Niektóre alergeny są bardzo silne i uczulają od razu praktycznie wszystkie osoby, które mają z nimi kontakt. Zazwyczaj jednak pacjent musi mieć najpierw trwającą długo styczność z daną substancją, aby zacząć reagować na nią alergicznie. Z tego względu alergia kontaktowa dotyczy często osób zawodowo mających styczność z wywołującymi ją czynnikami.
Wyprysk kontaktowy – objawy
Wyprysk kontaktowy objawia się silnie swędzącymi zmianami na skórze. W miejscu kontaktu z uczulającym czynnikiem pojawiają się grudki, pęcherzyki i wysypka, wokół których występuje znaczne zaczerwienienie. Następuje również łuszczenie się naskórka, powstają zmiany wysiękowe oraz nadżerki. Skóra staje się grubsza i sucha. Zdarza się, że nawet pęka, skutkując tworzeniem się bolesnych ran. Najczęściej wyprysk dotyczy tylko miejsca, które było narażone na styczność z alergenem. Tylko w nielicznych przypadkach obejmuje powierzchnię całego ciała.
Czynniki najczęściej wywołujące wyprysk kontaktowy
Podstawowymi czynnikami przyczynowymi alergicznego wyprysku kontaktowego są metale. Najczęściej uczulają z nich nikiel, chrom, kobalt, rtęć i pallad. Rzadziej występuje nadwrażliwość na miedź, złoto, glin czy cynk. Nikiel występuje w biżuterii, metalowych narzędziach, monetach, nożyczkach, nożach, elementach odzieży czy telefonach komórkowych. Częściej uczulone są na niego kobiety. Do dermatologa zazwyczaj zgłaszają się panie przed 25. rokiem życia, które chętnie sięgają po sztuczną biżuterię. Metal ten często wywołuje reakcję alergiczną w obszarach ciała, które nie miały z nim styczności. Równie silnym alergenem jest chrom. Wyprysk kontaktowy wywołują jego sole, obecne w cemencie, farbach, garbowanej skórze, zapałkach czy impregnatach do drewna.
Przyczyny wyprysku kontaktowego
Oprócz metali, wyprysk kontaktowy często jest wywoływany przez składniki gumy, żywice, barwniki, formalinę, tworzywa sztuczne, leki czy kosmetyki. W przypadku gumy najsilniej uczulają przyspieszacze wulkanizacji i antyutleniacze. Występują w gumkach od bielizny, skarpetach, oponach, dętkach czy sztucznej hennie. Bardzo silnym alergenem są również żywice epoksydowe, które mogą uczulać nawet na dużą odległość. Są one wykorzystywane przez laminatów i pracowników przemysłu radiotechnicznego, dlatego są oni szczególnie narażeni na tego typu alergię kontaktową. Kolejnym czynnikiem alergizującym jest formalina. Występuje w wielu produktach, z którymi mamy styczność na co dzień. Są to środki do czyszczenia, niektóre kosmetyki, tkaniny odporne na działanie chloru, farby, produkty medyczne oraz materiały budowlane.
Alergia na kosmetyki i leki
Wyprysk kontaktowy pojawiający się z powodu alergii na kosmetyki częściej występuje u kobiet. W kosmetykach najbardziej uczulające są substancje konserwujące i zapachowe. Nierzadko panie są uczulone na alkohol lanolinowy, balsam peruwiański, niektóre olejki eteryczne, eucerynę, kumarynę, kwas sorbowy i parabeny. Częstą, choć wyjątkowo kłopotliwą sytuacją, może być alergia kontaktowa na leki zewnętrzne. Przykre objawy wywołują takie substancje jak neomycyna, gentamycyna, chloramfenikol czy kit pszczeli. Również barwniki mogą być przyczyną rozwoju wyprysku kontaktowego. Znajdują się one w farbach do włosów i rzęs oraz ubraniach.
Leczenie wyprysku kontaktowego
Podstawą leczenia wyprysku kontaktowego jest właściwe rozpoznanie czynnika, który go wywołuje. Pomocny w tym jest wywiad lekarski. Dzięki niemu specjalista określa, na działanie których alergenów jesteśmy narażeni. Podejrzenia potwierdza za pomocą testów na alergie. Najlepiej sprawdza się test płatkowy, którego wyniki odczytuje się najpierw po dobie, a potem po kolejnych 3 dniach. Gdy rozpoznamy uczulającą substancję, musimy wyeliminować ją z naszego otoczenia. Lekarz może przepisać nam miejscowe preparaty przeciwobrzękowe i odkażające. Stosuje się również kortykosteroidy, działające przeciwzapalnie i zwężająco na naczynia. W leczeniu ogólnym wykorzystuje się leki przeciwhistaminowe. Pozwalają one na złagodzenie uciążliwego świądu.
Karolina Solga
