Atopia to genetycznie uwarunkowany zespół zaburzeń układu immunologicznego. Nie jest to nazwa choroby, a jedynie określenie predyspozycji do rozwoju schorzeń o podłożu atopowym. Osoba, która odziedziczyła skazę atopową, cierpieć może na atopowe zapalenie skóry, astmę oskrzelową, nieżyt nosa, zapalenie spojówek lub pokrzywkę. Charakterystyczna dla atopii jest nadwrażliwość komórek tucznych. Pod wpływem kontaktu z alergenem wydzielają one substancje odpowiedzialne za reakcje zapalne. Cierpi na nią coraz więcej ludzi na świecie. Co warto wiedzieć o atopii?
Atopia staje się coraz powszechniejsza w krajach rozwiniętych. Częstotliwość występowania chorób o podłożu atopowym w niektórych krajach Europy Zachodniej wzrosła nawet czterokrotnie. W Polsce sytuacja jest podobna. Szacuje się, że nawet 20% dzieci w wieku szkolnym przejawia objawy uczulenia. Szczególnie narażone są maluchy pochodzące z rodzin, w których schorzenia atopowe są dziedziczne.
Atopia, czyli nadwrażliwość komórek tucznych
Atopia wynika z genetycznie uwarunkowanych predyspozycji do nadmiernej reakcji układu odpornościowego w odpowiedzi na kontakt z alergenami. Organizm atopika z większą łatwością produkuje wtedy przeciwciała IgE, które odpowiedzialne są za objawy uczulenia. Pobudzają one komórki tuczne, czyli mastocyty, mające na swojej powierzchni specjalne receptory dla tych immunoglobulin. W efekcie następuje wydzielenie substancji czynnych, takich jak histamina, heparyna czy serotonina, które wywołują stan zapalny. Nadwrażliwość komórek tucznych wiąże się z ich reakcją na substancje uznane przez organizm za groźne. Są to obiektywnie nieszkodliwe czynniki: pyłki roślin, niektóre pokarmy, kurz, sierść zwierząt czy nawet środki czystości.
Atopia a marsz alergiczny
Atopia leży u podłoża marszu alergicznego, czyli specyficznego wzoru rozwoju różnych form alergii. Niejednokrotnie zdarza się, że choroby atopowe przechodzą jedna w drugą. Zazwyczaj pierwsze pojawia się uczulenie niemowląt na pewne rodzaje pokarmu. Już u półrocznych maluchów często rozwija się atopowe zapalenie skóry. U starszych dzieci występuje astma wczesnodziecięca i alergiczny nieżyt nosa. Z kolei nastolatki i osoby dorosłe nierzadko mają objawy astmy oskrzelowej, która bazuje na wcześniejszej alergizacji organizmu. W wielu przypadkach poszczególne schorzenia o podłożu atopowym występują jednocześnie. Mogą też rozwijać się w innej kolejności niż ta podana powyżej.
Choroby atopowe – AZS
Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba skórna, która charakteryzuje się okresami nawrotów i remisji. Typowe objawy AZS to liczne wypryski, zaczerwienienie i wysuszenie skóry, uciążliwy świąd i łuszczenie naskórka. Dokuczliwe swędzenie sprawia, że chory wybudza się w nocy i nieraz uszkadza skórę poprzez drapanie się. Doprowadza to do rozwoju licznych wtórnych zakażeń, wywołanych przez drobnoustroje takie jak grzyby czy bakterie. Niestety, nie wynaleziono jeszcze skutecznego lekarstwa na atopowe zapalenie skóry. Jego leczenie polega jedynie na unikaniu alergenów i łagodzeniu przykrych objawów. Stosuje się leki przeciwzapalne oraz intensywną pielęgnację skóry atopowej.
Choroby atopowe – nieżyt nosa i astma oskrzelowa
Atopowy nieżyt nosa to sezonowe zapalenie błony śluzowej nosa, które jest odpowiedzią na kontakt z alergenami wziewnymi. Uczulać mogą takie czynniki jak zarodniki pleśni, kurz czy pyłki traw. U chorego pojawia się wodnista wydzielina z nosa, łzawienie i zaczerwienienie oczu, napadowe kichnięcia i światłowstręt. Alergeny te mogą wywoływać również napady astmy oskrzelowej. U atopika następują wtedy duszności, skurcz oskrzeli i kaszel. Oddech astmatyka jest świszczący, ma też uczucie ściskania w klatce piersiowej. Szacuje się, że u około połowa przypadków zachorowań na astmę ma podłoże atopowe. Aby ją kontrolować, należy unikać substancji, na które mamy uczulenie. Lekarze często zapisują chorym farmaceutyki, mające na celu zahamowanie stanu zapalnego oraz rozkurczenie oskrzeli.
Atopia – profilaktyka
Atopia określa jedynie skłonność do alergii, jednak nie świadczy o chorobie. Aby zapobiec rozwojowi schorzeń atopowych u dziecka, lekarze zalecają karmienie niemowlęcia piersią do 6 miesiąca życia. Istotne jest także, by nie narażać maluszka na działanie dużej ilości silnych alergenów, takich jak dym tytoniowy czy kurz. Nie stwierdzono jeszcze, czy ograniczenia w diecie matki czy dziecka mogą wpłynąć na zahamowanie rozwoju chorób atopowych. Jeśli schorzenia te jednak się pojawią, należy wykonać testy na alergię w celu rozpoznania czynników uczulających. Istotne jest usunięcie ich z otoczenia malucha. Ważne jest także unikanie infekcji czy drażniących substancji, takich jak detergenty. Osoby z atopią muszą zmagać się z wieloma niedogodnościami. Właściwa pielęgnacja i terapia pod kontrolą specjalisty pozwalają im jednak na normalne życie.
Karolina Solga
