Astma to schorzenie układu oddechowego, które charakteryzuje się napadami duszności i świszczącym oddechem. Jego przyczyną jest nadmierna reaktywność oskrzeli na bodźce. Patogeneza dychawicy jest różnorodna – jej napady wywołać może kontakt z alergenami, wysiłek fizyczny czy przyjęcie leków przeciwzapalnych. W Polsce z tą przykrą chorobą zmagają się aż cztery miliony osób. Duża część przypadków astmy nie została właściwie zdiagnozowana. Chorobę tę można kontrolować dzięki odpowiedniemu leczeniu. W terapii wykorzystuje się między innymi leki rozszerzające oskrzela. Jak działają te farmaceutyki?
Astma to przewlekła choroba zapalna, która prowadzi do ograniczenia wydolności górnych dróg oddechowych. U pacjentów z dychawicą gwałtowne skurcze oskrzeli i gromadzenie się w nich śluzu mogą utrudnić lub nawet uniemożliwić oddychanie. Niestety, astma od początku powoduje nieodwracalne zmiany w oskrzelach. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia na świecie na z tą groźną chorobą zmaga się aż 150 milionów ludzi. Najwięcej przypadków dychawicy odnotowuje się w krajach wysoko uprzemysłowionych. Jak można kontrolować chorobę?
Astma – na czym polega?
Astma to przewlekłe zapalenie górnych dróg oddechowych, które charakteryzuje się nadreaktywnością oskrzeli. W wyniku podrażnienia kurczą się one i gromadzi się w nich gęsty śluz. Chory ma problemy z oddychaniem, występują u niego duszności, kaszel i świszczący oddech. Astma jest nieuleczalną chorobą, ponieważ od początku jej przebiegu dochodzi do nieodwracalnych zmian w układzie oddechowym. Na jej rozwój wpływ mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Na dychawicę w większym stopniu narażone są osoby, u których choroba występowała w rodzinie. Niebagatelne znaczenie ma także nasze otoczenie: kontakt z alergenami, zanieczyszczenia środowiska czy przebycie niektórych infekcji wirusowych. Ze względu na bodźce wywołujące napad, chorobę dzieli się na dwa typy: astmę atopową (alergiczną) i nieatopową (wewnątrzpochodną).
Objawy astmy
Objawy astmy mają zazwyczaj charakter napadowy. Pomiędzy poszczególnymi napadami chorzy najczęściej nie odczuwają żadnych przykrych dolegliwości. Sam atak astmy może minąć samoistnie lub wymagać podania leków rozkurczających oskrzela. W przebiegu napadu astmy pojawiają się silne duszności i wrażenie ściskania w klatce piersiowej. Astmatyk doświadcza także napadu suchego kaszlu, po którym nie następuje odkrztuszanie wydzieliny. W rzadkich przypadkach kaszel jest jedynym objawem dychawicy. Podczas ataku astmy następuje silne zwężenie oskrzeli, które sprawia, że chory ma świszczący oddech. Niekiedy jest on słyszalny także dla samego pacjenta i jego otoczenia. Częstotliwość występowania napadów schorzenia zależy od stopnia jego kontroli. Jeśli astmatyk nie podejmuje leczenia, atak może pojawiać się nawet codziennie. Dzięki terapii napady występują sporadycznie, mniej niż trzy razy w tygodniu.
Jakie czynniki mogą wywołać napad astmy?
Duża część astmatyków doświadcza przykrych dolegliwości w nocy i nad ranem. Napad może wystąpić również po wysiłku fizycznym. Jeżeli u chorego podłożem dychawicy jest alergia, objawy pojawiają się w wyniku kontaktu z alergenem. Najczęściej ich przyczyną są substancje wziewne: pyłki roślin, białka obecne w naskórku zwierząt, kurz czy zarodniki grzybów. Napad astmy wywołać mogą także wszelkie czynniki drażniące drogi oddechowe. Zaliczamy do nich dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza, aerozole, opary farb i inne szkodliwe środki chemiczne. Nie bez znaczenia są również silne emocje i stres. Rzadziej zdarza się, że chory doświadczy ataku astmy z powodu zażycia niektórych leków: kwasu acetylosalicylowego oraz innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Zaostrzenia astmy trwające przez dłuższy okres czasu są zwykle spowodowane przez wirusowe infekcje dróg oddechowych.
Astma a leki rozszerzające oskrzela
Leczenie astmy wymaga zarówno unikania czynników wywołujących napad, jak i wprowadzenia farmakoterapii. Opiera się ona na dwóch grupach leków. Po pierwsze, chory musi zażywać środki ograniczające stan zapalny. Należą do nich glikokortykosteroidy i leki antyleukotrienowe. Drugą grupą farmaceutyków są leki rozszerzające oskrzela. Ich działanie polega na rozkurczaniu mięśni gładkich dróg oddechowych. W leczeniu doraźnym stosowane są beta2-mimetyki działające krótko, takie jak fenoterol albo salbutamol. W terapii przewlekłej także wykorzystuje się beta2-mimetyki, jednak te o przedłużonym działaniu: salmeterol lub formoterol. Muszą być stosowane w połączeniu ze steroidami, ponieważ same mogą zaostrzać dolegliwości astmy. Inne leki rozszerzające oskrzela to inhibitory fosfodiestrazy, które powodują spadek jonów wapnia i rozkurcz oskrzeli. Wykorzystuje się też środki cholinolityczne blokujące receptory muskarynowe.
Karolina Solga
