Aspergiloza to jednostka choroba wywoływana przez grzyby mikroskopowe z rodzaju Aspergillus, które ze względu na ich charakterystyczny kształt określa się też mianem kropidlaków. Te mikroorganizmy stanowią zmorę alergików, ponieważ mogą wywołać reakcje uczuleniowe. Ponadto grzyby z rodzaju Aspergillus stanowią też często spotykaną przyczynę zakażeń skóry, otwartych zakażeń płucnych. Gdy w naturalnych barierach ochronnych organizmu pojawi się jakaś „wyrwa”, np. po zakończeniu antybiotykoterapii spadnie liczba dobrych bakterii kwasu mlekowego w jelitach, kropidlaki mogą skolonizować cały organizm. Jakie objawy daje aspergiloza?
Aspergiloza, czyli zespół jednostek chorobowych
W przypadku aspergilozy nie mamy do czynienia z jedną jednostką chorobową, lecz ich zbiorem. Każdy z nas jest narażony na nieustanny kontakt z kropidlakami, te bowiem należą do szeroko rozpowszechnionych mikroorganizmów. Grzyby mikroskopowe z rodzaju Aspergillus posiadają zdolność do wytwarzania zarodników, które znaleźć możemy w powietrzu, glebie i rozkładającej się materii organicznej np. na kompoście. Osoby, których układ immunologiczny funkcjonuje prawidłowo, nie mają powodów do niepokoju. Ich organizm potrafi się bowiem uchronić przed infekcją, nie jest też nadwrażliwy i nie reaguje alergicznie na obce białka.
Niestety, zanieczyszczenia powietrza, antybiotyki i wiele innych czynników upośledzają system odpornościowy. W rezultacie kontakt z grzybami z rodzaju Aspergillus może doprowadzić do alergii czy infekcji skórnej. Ze względu na fakt, iż kropidlaki wytwarzają zarodniki, które unoszą się wraz z prądami powietrza, szczególnie narażone na zakażenie są drogi oddechowe. Nieco rzadziej spotyka się przypadki, w których patogen wniknął do organizmu wraz ze spożywaną żywnością czy przez uszkodzoną powierzchnię skóry.
Alergia na zarodniki Aspergillus
Aspergiloza obejmuje także reakcje alergiczne na kropidlaki. Uczulenie na Aspergillus może przybierać różną postać, w zależności od nadwrażliwości pacjenta na antygeny tego grzyba mikroskopowego, która jest cechą indywidualną. Kropidlaki mogą wywoływać m.in. alergiczne zapalenie zatok, która manifestuje się niedrożnością nosa, bólem głowy i bólem twarzy. U niektórych chorych obserwuje się jednak postać oskrzelowo-płucną aspergilozy. Do objawów charakterystycznych dla tej jednostki chorobowej zalicza się astmę, nacieki płucne, eozynofilię krwi obwodowej oraz podwyższony poziom przeciwciał IgE.
Czopująca oskrzelowa aspergiloza
Czasem jednak zdarza się, że zarodniki Aspergillus przedostają się poprzez górne drogi oddechowe do zatok przynosowych, co może doprowadzić nawet do powstania czopującej oskrzelowej aspergilozy. Kropidlak namnażający się w obrębie zatok przynosowych na ogół nie daje żadnych objawów. Czasem jednak zdarza się, że aspergiloza staje się źródłem krwawień wewnątrz płuc, które są szczególnie niebezpieczne i stanowią poważne zagrożenie dla życia.
Czopująca oskrzelowa aspergiloza to choroba, która nie występuje samodzielnie. Aby ujawniła się, konieczne jest współwystępowanie innej choroby dróg oddechowych. Na czopującą oskrzelową aspergilozę w sposób szczególny są narażone osoby, u których stwierdzono mukowiscydozę, przewlekłe zapalenie oskrzeli lub rozstrzenie oskrzeli. Omawiana jednostka chorobowa na ogół nie wpływa destrukcyjnie na tkanki i nie istnieje konieczność wdrożenia leczenia mającego na celu zwalczenie grzybów z rodzaju Aspergillus.
Diagnostyka aspergilozy
Jak rozpoznać, że nasze problemy zdrowotne to w rzeczywistości aspergiloza? Diagności laboratoryjni najczęściej wykorzystują metody hodowlane i mikroskopowe. Aspergillus to grzyb mikroskopowy, który przyjmuje charakterystyczny kształt zbliżony do kropidła, stąd określa się go też mianem kropidlaka. W przypadku, gdy lekarz podejrzewa inwazyjną postać aspergilozy, konieczne jest przeprowadzenie testów immunologicznych na obecność przeciwciał anty-Aspergillus oraz obecność antygenu galaktomannanowego Aspergillus w surowicy krwi.
Leczenie aspergilozy
Leczenie aspergilozy różni się w zależności od tego, jaki charakter ma jednostka chorobowa. W przypadku alergii na zarodniki Aspergillus konieczne jest wdrożenie leków o działaniu antyhistaminowym. Ponadto w okresie zimowym istnieje możliwość rozpoczęcia odczulania. Polega ono na podawaniu choremu niewielkich ilości alergenu (białek kropidlaka) i stopniowym zwiększaniu dawki. W ten sposób układ immunologiczny uczy się tolerować zarodniki Aspergillus, które w gruncie rzeczy nie są tak śmiertelnie niebezpieczne, by przeciwko nim uruchamiać mechanizm reakcji odpornościowej.
Aspergiloza mająca postać infekcji skórnej, płucnej itp. wymaga podawania leków zwalczających grzyby mikroskopowe z rodzaju Aspergillus. Najczęściej leczenie polega na przyjmowaniu dwóch leków – amfoterycyny B i worikonazolu. Medykamenty te bowiem zapewniają efektywną kurację przy możliwie najniższym efekcie toksycznym.
Nina Witkowska
