Alergia jest wynikiem nadgorliwości naszego układu odpornościowego. Uznaje on pozornie nieszkodliwy czynnik za wroga, którego należy zwalczyć za wszelką cenę. Kontakt z alergenem powoduje szereg reakcji, które doprowadzają do powstania mediatorów stanu zapalnego. Pojawiają się wtedy charakterystyczne objawy – duszności, kaszel, kichanie, wysypka. Stan zapalny może dotyczyć skóry, ale także układu oddechowego, który reaguje nadmiernie na alergeny wziewne, takie jak zarodniki grzybów, odchody ptaków, sierść zwierząt czy pyłki. Jedną z chorób wywoływanych przez uczulenie wziewne jest alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP). Jest to schorzenie śródmiąższowe płuc, które dotyka przede wszystkim osoby narażone na kontakt z silnie alergogennymi substancjami.
Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych dotyka statystycznie 12,6 osoby na 100 tysięcy mieszkańców. Ze względu na niecharakterystyczne objawy, AZPP często jest późno diagnozowane, co utrudnia leczenie. Choroba może przybrać postać ostrą, podostrą lub przewlekłą. Objawy poszczególnych form różnią się od siebie.
Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych – przyczyny
Bezpośrednią przyczyną alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych jest pojawienie się stanu zapalnego w wyniku nawracającej ekspozycji chorego na alergeny. Antygeny wywołujące AZPP to bardzo małe cząstki, najczęściej nie osiągające rozmiarów powyżej 5 μm. Są tak niewielkie, że bez trudu docierają do pęcherzyków płucnych. Tam prawdopodobnie dostają się do krwi i łączą z przeciwciałami, co skutkuje utworzeniem kompleksów immunologicznych. Te doprowadzają do reakcji alergicznej, której konsekwencją jest niebezpieczny stan zapalny. Badania wykazały, że jedynie 1 do 15% osób narażonych na antygeny choruje na AZPP. Prawdopodobnie na rozwój choroby wpływa też palenie papierosów, czynniki genetyczne i kontakt z innymi szkodliwymi substancjami, takimi jak pestycydy.
Alergeny wywołujące AZPP
Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych jest wynikiem częstego i trwającego przez dłuższy czas kontaktu z antygenami pochodzenia organicznego lub chemicznego. Chorują na nie najczęściej osoby, które zawodowo narażone są na ekspozycję na te alergeny. Organiczne, uczulające substancje to na przykład metabolity bakterii, zarodniki i toksyny grzybów oraz białka zwierzęce, szczególnie mucyna, będąca składnikiem odchodów gołębi. AZPP może być spowodowane także chemikaliami i pyłami, których duże ilości znaleźć można w zakładach produkcyjnych. Najczęściej na to schorzenie zapadają rolnicy, którzy mają kontakt z bakteriami pochodzącymi z gnijącego siana i ziarna. Chorują także hodowcy ptaków, stolarze, drwale czy browarnicy. Na AZPP narażone są też osoby korzystające z sauny, klimatyzacji i urządzeń nawilżających.
Objawy alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych
Objawy alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych zależą od postaci choroby. Ostra forma AZPP rozwija się w ciągu kilku godzin od kontaktu z dużą ilością alergenu. U chorego pojawiają się dreszcze, problemy z oddychaniem, kaszel, gorączka i trzeszczenia u podstawy płuc. Symptomy mogą minąć same po 2-3 dobach, jeśli nie nastąpi ponowny kontakt z antygenem. Postać podostra charakteryzuje się uczuciem duszności po wysiłku fizycznym oraz zmęczeniem i stanem podgorączkowym. Zwykle wraca, jeżeli alergik znów zetknie się z uczulającą substancją. Przewlekła forma AZPP rozwija się od kilku miesięcy do paru lat. Lekarz badający chorego słyszy rzężenie w dolnej części płuc. Pacjent skarży się też na kaszel, osłabienie, brak łaknienia i chudnięcie. Pojawia się u niego też przewlekła niewydolność oddechowa. Ta forma choroby może prowadzić do zwłóknienia płuc, co jest wyjątkowo niebezpieczne.
Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych – diagnostyka
Już sam wywiad z pacjentem może przywieść lekarzowi na myśl alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych. Jeśli chory jest pasjonatem gołębi, rolnikiem lub pracuje w zakładach, gdzie narażony jest na kontakt z uczulającymi substancjami, specjalista wstępnie może uznać, że tu leży problem. Następnym krokiem jest zlecenie badań laboratoryjnych. Na AZPP wskazuje podwyższony poziom leukocytów, przeciwciała przeciwko konkretnemu antygenowi oraz wysokie stężenie markerów stanu zapalnego. Przydatne jest także zdjęcie RTG płuc, które umożliwia zauważenie zmian w miąższu płuc. Wykonywana jest czasem tomografia komputerowa i biopsja płuca. Pomocny bywa też test prowokacyjny – sprawdza się, czy po narażeniu na podejrzany o uczulanie czynnik u chorego wystąpią objawy choroby.
Leczenie AZPP
Najskuteczniejsza metoda leczenia alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych to przerwanie ekspozycji na alergeny. Chory powinien zmienić pracę, hobby lub miejsce zamieszkania. W przypadku postaci ostrej zazwyczaj wystarczy przerwać kontakt z antygenami, aby nastąpiła poprawa. Pomocne bywa podanie kortykosteroidów. Forma przewlekła i podostra choroby wymaga podawania steroidów systemowych. Niestety, jeśli u chorego pojawiły się już zmiany włókniste, może on jedynie leczyć objawy niewydolności oddechowej. W przypadku skrajnej postaci tej choroby, jedynym ratunkiem dla pacjenta jest przeszczep płuc. Z tego względu osoby, które narażone są na AZPP, powinny zwracać uwagę na wszelkie objawy tego schorzenia. Nie mogą lekceważyć duszności, kaszlu czy uczucia ciągłego zmęczenia. Wczesne rozpoznanie choroby daje szansę na całkowite wyleczenie, jednak jej zaniedbanie może być przyczyną poważnych powikłań.
Karolina Solga
