Upośledzenie wchłaniania fruktozy i jej nietolerancja to jedne z czynników odpowiedzialnych za występowanie wielu dolegliwości w przebiegu czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego [1]. Nieprawidłowości te mogą przyczynić się do występowania objawów takich jak nawracające bóle brzucha, wzdęcia, odbijania, gazy, biegunki czy nudności2. Dowiedz się, jak wygląda leczenie nietolerancji fruktozy.
Nietolerancja fruktozy – na czym polega?
O nietolerancji mówi się wtedy, gdy występują obiektywnie potwierdzone, powtarzalne objawy podmiotowe lub przedmiotowe, które są wywoływane przez spożycie określonego pokarmu lub składnika pokarmowego w dawce tolerowanej przez zdrowe osoby [3]. W tym przypadku zatem niepożądane objawy występują po spożyciu fruktozy.
W pokarmach fruktoza występuje w trzech postaciach: jako wolny cukier prosty, w formie dwucukru, to jest w sacharozie, w połączeniu z glukozą, a także w postaci polimerów, określanych łączną nazwą fruktany [1]. W postaci cukru prostego naturalnie występuje w miodzie i owocach [4].
Przyczyny nietolerancji fruktozy
Zaburzenia metabolizmu fruktozy są dziedziczne. U osób zmagających się z nietolerancją fruktozy może występować niedobór enzymu aldolazy fruktozo-1-fosforanowej. Deficyt aldolazy występuje w wątrobie, a narząd ten odgrywa najważniejszą rolę w metabolizmie fruktozy [5] Wrodzona nietolerancja fruktozy może przebiegać z hypoglikemią, niewydolnością wątroby i nerek [2].
Możliwa jest także nabyta nietolerancja fruktozy, która objawia się w dowolnym momencie życia. W tym przypadku w wyniku zaburzonego działania transporterów dla fruktozy (GLUT-5) fruktoza nie jest wchłaniana z przewodu pokarmowego, tylko przechodzi do jelita grubego [1].
Nietolerancja fruktozy – objawy
Objawy nietolerancji fruktozy ujawniają się po rozpoczęciu spożywania posiłków ją zawierających. Do symptomów zalicza się: ból i wzdęcie brzucha, odbijanie, gazy, biegunki czy nudności [2]. Krótko po spożyciu fruktozy może wystąpić ciężka hipoglikemia oraz wymioty. Dalsze jej przyjmowanie prowadzi do żółtaczki, krwotoków, uszkodzenia proksymalnego kanalika nerkowego, apatii, senności i drgawek [5].
Leczenie nietolerancji fruktozy
Jedyną znaną metodą leczenia nietolerancji fruktozy jest dieta. W przypadku występowania zaburzeń wchłaniania fruktozy zaleca się ograniczenie spożywania produktów zawierających fruktozę w ilości znacznie przewyższającej zawartość glukozy lub galaktozy. Ponadto wskazana jest kontrola spożycia źródeł fruktanów, których zawartość w jednym posiłku nie powinna przekraczać 0,5 g [5].
Czego nie jeść przy nietolerancji fruktozy?
Pokarmy, których jedzenie należy ograniczyć, to m.in. [5]:
- świeże owoce drobnopestkowe: jabłka, gruszki, melony, papaje, arbuzy (i zrobione z nich soki),
- suszone owoce: jabłka, śliwki, morele, figi, daktyle, rodzynki,
- napoje słodzone fruktozą (tzw. soft drinki),
- miód.
Ze względu na obecność dużej ilości fruktanów szczególną uwagę należy zwrócić także na takie produkty jak: pory, czosnek, cykoria, cebula, szparagi, pszenica i jęczmień [5].
Bardzo ważne jest szczególnie u dzieci, ale u dorosłych również, by eliminując z diety niektóre pokarmy, zadbać o optymalną podaż innych (równoważnych) pełnowartościowych składników odżywczych. Witaminy dla dzieci z alergią obecne w wymienionych wyżej produktach podawajmy więc w postaci innych pokarmów, które również je zawierają.
Co jeść przy nietolerancji fruktozy?
Lepiej tolerowane przez osoby z zaburzeniami wchłaniania fruktozy są produkty zawierające mniejsze jej ilości i te, w których fruktoza jest zrównoważona adekwatną zawartością glukozy. Należą do nich [5]:
- świeże owoce grubopestkowe: morele, śliwki, brzoskwinie, nektarynki,
- owoce jagodowe: czarne jagody, żurawiny, maliny, truskawki,
- owoce cytrusowe: grejpfruty, pomarańcze, mandarynki, cytryny,
- inne owoce: dojrzałe banany, kiwi, ananasy.
Bibliografia:
- Marek K., Kamińska B., Plata-Nazar K. i in., Upośledzenie wchłaniania fruktozy: rola w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 2, 117–121.
- Dymek A., Dymek L., Starczewska-Dymek L. i in., Nietolerancja fruktozy, Alergia, 2/2017.
- Bartuzi Z., Horvath A., Nadwrażliwość pokarmowa, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2020. (https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.26) (dostęp: 2022.05.17.).
- Wnęk D., Fruktoza, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016. (https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/150068,fruktoza) (dostęp: 2022.05.17.).
- Szablewski L., Skopińska A., Zaburzenia metabolizmu węglowodanów powodowane mutacjami i rola diety jako terapii. Część II. Fruktozemia, Medycyna Rodzinna 4/2005, s. 113-116.
