Alergie środowiskowe rozwijają się w wyniku kontaktu z czynnikami pochodzącymi ze środowiska. Wywołać je mogą między innymi kurz, pyłki roślin, zarodniki grzybów czy białka zwierzęce. Przyczyną uczulenia bywają także sztuczne substancje: farby, chemikalia lub środki czyszczące. Organizm alergika traktuje jak patogeny związki, które dla zdrowych osób są neutralne. Styczność z nimi powoduje wydzielanie przez komórki odpornościowe mediatorów stanu zapalnego. Rozwija się wtedy natychmiastowa reakcja alergiczna. Może się ona objawiać kichaniem, kaszlem, łzawieniem oczu czy bólem gardła. Co należy wiedzieć o alergiach środowiskowych, by unikać ich przykrych dolegliwości?
Substancje, które wywołują objawy alergii, nazywamy alergenami. Dzielimy je na wziewne, pokarmowe i kontaktowe. Te pierwsze dostają się do naszego organizmu za pomocą dróg oddechowych. To one najczęściej są przyczyną alergii środowiskowych. Alergeny pokarmowe to niektóre białka obecne w naszym pożywieniu. Kontaktowo działają za to substancje, które mają bezpośrednią styczność z naszą skórą. Jak stwierdzić, na które alergeny środowiskowe mamy uczulenie?
Alergie środowiskowe – czym są?
Alergia jest nieprawidłową reakcją naszego organizmu na bodźce, które nie szkodzą zdrowej osobie. Nasz układ immunologiczny ma zdolność obrony przed szkodliwymi czynnikami, takimi jak toksyny czy patogeny. Rozpoznawaniem tych substancji zajmują się przeciwciała, czyli specjalne białka, które mają zdolność pobudzania komórek odpornościowych do reakcji. Niestety, niekiedy nasz organizm błędnie uznaje neutralne związki za potencjalnie niebezpieczne. Usiłuje je zwalczyć, a jego reakcja jest wtedy nieadekwatna do rzeczywistego zagrożenia. Wywołać ją mogą czynniki, które powszechnie występują w środowisku: pyłki roślin, kurz, zwierzęce białka czy chemikalia. U chorego rozwijają się wtedy alergie środowiskowe. Ich objawy mogą dotyczyć skóry, oczu, przewodu pokarmowego lub układu oddechowego. Nieleczone uczulenie prowadzi do rozwoju uciążliwych i przewlekłych chorób alergicznych.
Alergeny środowiskowe
Alergeny środowiskowe pod względem budowy chemicznej są najczęściej białkami pochodzącymi od roślin i zwierząt. Uczulenie często wywołują pyłki roślin, które w okresie kwitnienia są obecne w dużych stężeniach w powietrzu. Nasilenie objawów alergik obserwuje wtedy na wiosnę lub lato. Na jesień pylić zaczynają także grzyby, których zarodniki są częstą przyczyną alergii. Dodatkowo grzyby pleśniowe mogą pojawić się w wilgotnych pomieszczeniach naszego domu, stając się przyczyną całorocznego uczulenia. W naszych mieszkaniach uczula także wszechobecny kurz, a dokładniej odchody bytujących w nim pajęczaków – roztoczy. Niestety, nie jesteśmy w stanie się ich pozbyć na stałe, choć możemy zminimalizować ich ilość. Nierzadko spotykana jest też alergia na białka zwierzęce, obecne w naskórku, ślinie, moczu i odchodach naszych pupili. Do najbardziej uczulających zwierząt zaliczamy świnki morskie, koty i szczury. Choć popularnie mówi się o uczuleniu na sierść, nie jest ona przyczyną dolegliwości. Niestety, przyczepiają się do niej alergeny pochodzące z wydzielin i wydalin zwierząt, dlatego niejako staje się ich nośnikiem.
Alergie środowiskowe – objawy
Alergie środowiskowe mają zazwyczaj charakter natychmiastowy. Oznacza to, że ich objawy pojawiają się krótko po kontakcie z uczulającym czynnikiem. Alergeny są rozpoznawane przez przeciwciała IgE, które w odpowiedzi wiążą się z komórkami tucznymi, czyli mastocytami. Są one obecne w naszej skórze i błonach śluzowych. Przechwycenie alergenu wiąże się z degranulacją mastocytów, czyli wydzieleniem mediatorów stanu zapalnego. Związki te odpowiedzialne są za objawy alergii. U alergika pojawia się wodnisty katar, kichanie i łzawienie oczu. Może zdarzyć się także obrzęk i podrażnienie gardła oraz suchy kaszel. Długotrwałe narażenie na działanie alergenu sprzyja rozwojowi zapalenia zatok lub spojówek. Osoby silnie uczulone mogą doświadczyć także ataku astmy. Występują u nich wtedy duszności, uczucie ucisku na klatce piersiowej oraz świszczący oddech.
Alergie środowiskowe – jak z nimi żyć?
Podstawą leczenia alergii jest unikanie czynnika, który ją wywołuje. Konieczna jest wizyta u alergologa, który zleci nam testy na alergię. Najczęściej są to punktowe testy skórne oraz oznaczanie miana swoistych przeciwciał IgE we krwi. Dzięki nim dowiemy się, co nas uczula. Alergeny środowiskowe są trudne do unikania, ponieważ występują w dużych ilościach w naszym otoczeniu. Alergia na pyłki wymaga znajomości kalendarza pylenia uczulających nas roślin. Należy unikać wycieczek do parku czy lasu w czasie, gdy kwitną niektóre gatunki drzew czy traw. Przy alergii na kurz warto wyrzucić z domu wszelkie dywany, zasłony i tapicerowane meble. Należy także wymienić pościel na hipoalergiczną i często wietrzyć mieszkanie. Uciążliwe jest także uczulenie na zwierzęta domowe. Musimy ograniczyć z nimi kontakt, częściej je kąpać oraz nie wpuszczać ich na meble czy do sypialni. Niekiedy niezbędne jest znalezienie pupilowi nowego domu.
Jak leczyć alergie środowiskowe?
W przypadku alergii na pyłki roślin czy białka zwierzęce możemy sięgnąć po jedyną przyczynową metodę leczenia, jaką jest odczulanie. Polega ono na podawaniu alergikowi stopniowo zwiększanych dawek alergenów w formie szczepionki. Jego organizm uczy się tolerować dany czynnik. Dzięki temu objawy mogą złagodnieć lub nawet zaniknąć. Niestety, terapia ta jest długotrwała – może trwać od 3 do 5 lat. Początkowo szczepionkę należy przyjmować co 7-14 dni. Po 2-3 miesiącach rozpoczyna się leczenie podtrzymujące, w czasie którego alergik otrzymuje dawkę co 4-6 tygodni. Objawy alergii, które już wystąpiły, złagodzą odpowiednio dobrane farmaceutyki. Najczęściej stosowane są leki antyhistaminowe, które hamują działanie histaminy, przez co zmniejszają świąd i obrzęk. Wykorzystywane są także leki obkurczające naczynia krwionośne oraz przeciwzapalne glikokortykosteroidy. Farmakoterapii nie możemy jednak prowadzić na własną rękę. Właściwe preparaty dobierze nam lekarz, dzięki czemu zminimalizowane zostanie ryzyko skutków ubocznych.
Karolina Solga
