Alergia jest wynikiem nadmiernej reakcji naszego organizmu na czynniki pochodzące ze środowiska. Są one zupełnie niegroźne dla osób nieuczulonych. Jednak układ immunologiczny alergika uznaje je za niebezpieczne i wytacza przeciwko nim ciężkie działa. Reaguje na pyłek roślinny czy składnik pokarmu tak, jakby zwalczał patogeny lub pasożyty. Pojawiają się wtedy przykre objawy alergii – katar sienny, wysypka, zapalenie spojówek czy duszności. Niejednokrotnie dolegliwości te znacznie utrudniają osobie uczulonej funkcjonowanie. Jakie bodźce uruchamiają zjawiska alergiczne?
Za dokuczliwe objawy alergii odpowiedzialna jest histamina. Wydzielana jest ona przez komórki tuczne po połączeniu z przeciwciałami IgE, które rozpoznają alergen. Histamina powoduje zwężenie oskrzeli, obrzęk, pokrzywkę, świąd, kichanie i wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych. Jednak niekiedy ten mediator stanu zapalnego jest uwalniany z mastocytów bez udziału przeciwciał IgE. Jakie inne bodźce są odpowiedzialne za zjawiska alergiczne?
Zjawiska alergiczne – czym są?
Za zjawiska alergiczne w głównej mierze odpowiedzialne są komórki tuczne, czyli mastocyty. Zawierają one ziarnistości bogate w heparynę i histaminę, które są uwalniane po aktywacji komórek. Wydzielają również prostaglandyny i cytokiny, także odpowiedzialne za stan zapalny i reakcję obronną organizmu. Istotne są również eozynofile, które zawierają białka o niszczących właściwościach. Pierwszą linię obrony stanowią za to makrofagi. Rozpoznają obce cząstki i informują o nich inne komórki za pomocą cytokin. Neutrofile mają liczne enzymy, które niszczą tkanki zaatakowane przez proces zapalny. Wszystkie te komórki układu odpornościowego biorą udział w zjawiskach alergicznych, wywołując przykre objawy uczulenia.
Alergia – objawy
Objawy alergii są bardzo różnorodne i mogą pochodzić z różnych układów – oddechowego, pokarmowego czy skóry. Zależą od rodzaju alergenu, z którym ma kontakt organizm. Typowym symptomem uczulenia jest katar sienny, któremu towarzyszy kichanie, zapalenie spojówek, łzawienie oczu i wyciek z nosa. Często pojawia się obrzęk skóry, jej zaczerwienienie i swędzenie, pokrzywka lub wysypka. Objawy dotyczące układu oddechowego są wyjątkowo uciążliwe. Często towarzyszą astmie alergicznej. Chory, który miał styczność z alergenem, ma napady kaszlu, duszności i odczuwa ucisk w klatce piersiowej. Słyszalny jest też jego świszczący oddech. Do niespecyficznych symptomów alergii należą zaburzenia snu, bóle brzucha lub głowy, niepokój czy zaparcia.
Jakie bodźce uruchamiają zjawiska alergiczne?
Zjawiska alergiczne rozpoczynają się od uwolnienia mediatorów stanu zapalnego z komórek układu odpornościowego. Najlepiej poznanym bodźcem, który jest za to odpowiedzialny, jest reakcja między alergenem a przeciwciałami IgE. Są one zakotwiczone na powierzchni mastocytów i wywołują wydzielenie histaminy pod wpływem styczności z uczulającą substancją. Odpowiadają za mechanizm natychmiastowy alergii, przy którym objawy pojawiają się od kilku sekund do dwóch godzin po kontakcie z alergenem. Może być on wziewny, jak kurz, pyłki roślin czy sierść zwierząt. Niekiedy do reakcji IgE-zależnej dochodzi po spożyciu jakiegoś pokarmu. Często uczulają w ten sposób jajka, produkty mleczne, cytrusy, truskawki, orzechy i zboża.
Zjawiska alergiczne bez udziału alergenów
Uwolnienie substancji odpowiedzialnych za stan zapalny przez komórki odpornościowe nie zawsze zachodzi po kontakcie z alergenem. Proces ten może być wzbudzony przez substancje wydzielane przez inne komórki układu immunologicznego. Wtedy pojawiają się nacieki zapalne, co typowe jest dla takich schorzeń jak astma, atopowe zapalenie skóry czy przewlekłe zapalenie zatok. Niekiedy antygeny pochodzące z pokarmów lub od wirusów czy bakterii tworzą kompleksy immunologiczne z przeciwciałami. Pod ich wpływem wydzielane są anafilatoksyny, które także aktywują komórki tuczne. Wtedy reakcja jest do tej typowej dla alergii IgE-zależnej. Także przekaźniki wydzielane przez zakończenia nerwów czuciowych mogą wpływać na degranulację komórek odpornościowych. Z tego powodu pokrzywka może pojawić się w wyniku stresu czy zimna.
Alergia opóźniona
Alergia opóźniona nie jest zależna od przeciwciał IgE, działających natychmiastowo, ale od immunoglobulin typu G. Wynika ona ze zwiększonej przepuszczalności jelit, która może byś skutkiem infekcji, antybiotykoterapii lub długotrwałego stresu. Do krwi przenikają wtedy cząstki pokarmu, które wraz z przeciwciałami IgG tworzą kompleksy immunologiczne. Część z nich jest usuwana przez wątrobę. Jednak nadmiar odkłada się w różnych organach i inicjuje procesy zapalne. Zjawiska alergiczne pojawiają się wtedy po dłuższym czasie – nawet 3 dniach. Dla reakcji uczuleniowej typu III charakterystyczne są bóle głowy i stawów, bezsenność, lęki, drażliwość, problemy dermatologiczne i żołądkowe czy chroniczne zmęczenie.
Karolina Solga
