Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła i uciążliwa choroba zapalna. Manifestuje się ona wypryskami, łuszczeniem naskórka oraz swędzeniem, pieczeniem i zaczerwienieniem skóry. Lekarze nie znaleźli dotąd terapii, która mogłaby wyleczyć chorego z AZS. Leczenie polega jedynie na łagodzeniu objawów i zapobieganiu nawrotom schorzenia. Alergia kontaktowa, inaczej nazywana wypryskiem kontaktowym, ma podobne symptomy do AZS. Terminy te nie są jednak równoznaczne, ponieważ różnią się od siebie mechanizmem reakcji uczuleniowej.
Atopowe zapalenie skóry wiąże się z przeciwciałami IgE, podczas gdy wyprysk kontaktowy zależy od limfocytów T. Uczulenie kontaktowe dotyczy najprawdopodobniej od 15% do 64% chorych na atopowe zapalenie skóry. Alergeny, które są za nie odpowiedzialne, to najczęściej związki metali, mieszaniny aromatów, balsam peruwiański i alkohole wełny.
Atopia – czym jest?
Atopią nazywamy uwarunkowane genetycznie zaburzenia układu immunologicznego, charakteryzujące się skłonnością do alergii zależnych od przeciwciał IgE. Choć atopia jest dziedziczna, na jej pojawienie się i przebieg wpływają także inne czynniki. Wzrost zachorowań na choroby o podłożu atopowym wiąże się najprawdopodobniej z dużym zanieczyszczeniem środowiska, gorszą jakością żywności oraz miejskim stylem życia. Dla schorzeń tych typowe jest przechodzenie jednej postaci alergii w drugą. U małych dzieci najczęściej diagnozuje się alergie pokarmowe i atopowe zapalenie skóry. Z czasem przechodzą one w astmę oskrzelową i alergiczny nieżyt nosa. Niekiedy ta kolejność jest zaburzona lub poszczególne dolegliwości występują obok siebie.
Atopowe zapalenie skóry
Atopowe zapalenie skóry to zazwyczaj pierwsze schorzenie o podłożu atopowym, które pojawia się u dziecka. Skóra osoby chorej jest uboga w związki wiążące wodę oraz lipidy międzykomórkowe. Z tego względu jest sucha, napięta i mało elastyczna. Nie jest wystarczającą barierą dla drobnoustrojów czy alergenów. Atopowa skóra uporczywie swędzi, co składania chorego do drapania się. W efekcie powstaje na niej dużo zadrapań i uszkodzeń, które są wrotami dla bakterii i grzybów. Następuje nadkażenie, które dodatkowo wzmaga stan zapalny i uciążliwe objawy. Niestety, symptomy AZS nie ulegają szybkiej remisji i utrzymują się przez dłuższy czas po eliminacji alergenów. Najczęściej uczulają wielkocząsteczkowe białka pochodzące z pokarmów lub powietrza. Antygeny te łączą się z przeciwciałami IgE, które pobudzają mastocyty do uwalniania substancji odpowiedzialnych za stan zapalny i objawy alergii.
Alergia kontaktowa – mechanizm
Alergiczny wyprysk kontaktowy to kliniczna manifestacja alergii kontaktowej, której symptomy są podobne do AZS. Nadwrażliwość dotyczy tu związków drobnocząsteczkowych, nazywanych haptenami. Łączą się one z białkami skóry, tworząc kompleksy rozpoznawane przez limfocyty T. W tej reakcji odpornościowej nie biorą udziału przeciwciała IgE, typowe dla atopowego zapalenia skóry. Objawy uczulenia pojawiają się zwykle po 2-3 dniach, dlatego jego mechanizm jest nazywany opóźnionym. Skóra staje się zaczerwieniona i swędząca. Najczęstszą przyczyną alergii kontaktowej są metale (chrom, nikiel, kobalt), barwniki, składniki gumy, leki stosowane zewnętrznie oraz kosmetyki (syntetyczne związki zapachowe, olejki eteryczne i konserwanty). Za największą ilość uczuleń odpowiedzialny jest nikiel, który stosuje się do wyrobu sztucznej biżuterii, sprzączek pasków czy zamków błyskawicznych.
Alergia kontaktowa u chorych na AZS
Związek pomiędzy alergią kontaktową a atopowym zapaleniem skóry jest złożony. Niektóre elementy AZS sprzyjają występowaniu alergicznego wyprysku kontaktowego u chorych. Jest to na przykład nieswoisty stan zapalny typowy dla skóry atopowej. Ułatwia on rozwój opóźnionej reakcji immunologicznej. Istnieją jednak inne czynniki związane z atopią, które wręcz osłabiają mechanizm uczulenia kontaktowego. Badania wykazały, że chorzy na AZS najczęściej uczulają się na metale: siarczan niklu, chlorek kobaltu, dwuchromian potasu. Alergenne są dla nich także mieszaniny zapachowe, balsam peruwiański i alkohole wełny. Analiza naukowa przeprowadzona na dzieciach zdrowych, z atopowym zapaleniem skóry oraz łojotokowym zapaleniem skóry udowodniła jednak, że maluchy z AZS faktycznie częściej cierpią z powodu alergii kontaktowej. Oznacza to, że ich rodzice powinni być wyczuleni także na substancje, które mogą wywołać alergiczny wyprysk kontaktowy.
Karolina Solga
