Chyba nie ma osoby, która nie miałaby w mniejszym lub większym stopniu do czynienia z alergią. Nawet jeżeli sami jej nie mamy, na pewno znamy kogoś, kto nie może jeść czekolady lub cierpi na katar sienny w okresie pylenia drzew. Coraz więcej osób skarży się na problemy z uczuleniem. Pojawia się ono już u niemowląt, ale zdarza się, że ujawnia się dopiero u dorosłych. Alergia to wynik nadwrażliwości naszego układu odpornościowego, który na pozornie nieszkodliwy czynnik reaguje bardzo nadgorliwie. Alergenem może być pokarm, kurz, sierść zwierząt czy nawet środek czystości. Jaki jest mechanizm powstawania alergii?
Termin „alergia” oznacza dosłownie „inne działanie”. Pochodzi z języka greckiego, a wprowadził je do obiegu austriacki lekarz Clemens J. Pirquet na początku XX wieku. Już w tamtych czasach wiedziano, że niektóre osoby reagują nadwrażliwością na substancje, które dla zdrowych ludzi są neutralne. Niestety, w obecnych czasach obserwujemy rosnącą liczbę alergików. Lekarze łączą to zjawisko z predyspozycjami genetycznymi, zanieczyszczeniem środowiska, nadmierną higieną i złą jakością żywności.
Jaki jest mechanizm powstawania alergii?
Proces uczulania się na dany alergen można podzielić na dwie fazy. Pierwsza jest faza uczulenia, która następuje po pierwszym zetknięciu się organizmu z alergenem. Specjalne komórki układu odpornościowego obecne w skórze i błonach śluzowych, zwane makrofagami, uznają go za groźny czynnik. Informacja o substancji zostaje przekazana obecnym w krwi limfocytom B, które w następstwie przekształcają się w plazmocyty i wytwarzają wielkie ilości przeciwciał typu IgE. Przeciwciała to specyficzne białka, które są w stanie rozpoznać konkretny alergen – na przykład odchody roztoczy obecnych w kurzu. Wiążą się one z mastocytami, których zadaniem jest zareagować na ten uznany za niebezpieczny czynnik przy następnym kontakcie. Jednocześnie inne komórki krwi, zwane limfocytami T, przechowują pamięć o alergenie. Pierwsza faza uczulenia przebiega bezobjawowo. Alergik nawet nie wie, że właśnie jego organizm uznał pyłek brzozy za coś wyjątkowo groźnego i przygotował przeciwko niemu ciężkie działa.
Faza reakcji alergicznej
Wspomniane już mastocyty, czyli komórki tuczne, zawierają na swojej powierzchni receptory dla przeciwciał IgE. Ponowny kontakt z alergenem powoduje związanie dwóch cząsteczek IgE na powierzchni mastocytu. Jest to dla niego sygnał, że wróg zaatakował organizm po raz kolejny. Wtedy następuje uwolnienie z komórek tucznych substancji odpowiedzialnych za symptomy uczulenia. Związki takie jak heparyna czy histamina wywołują wczesną fazę alergii, która może objawić się wysypką, katarem lub utrudnionym oddychaniem. Pod wpływem kontaktu z alergenem mastocyty zaczynają produkować czynniki zapalne, które są uwalniane dopiero po kilku godzinach. Wtedy następuje faza późna alergii, charakteryzująca się powstaniem stanu zapalnego i nawrotem objawów fazy wczesnej. Drugi kontakt z substancją uznaną za niebezpieczną tylko utrwala reakcję alergiczną. Częste działanie alergenu może prowadzić za to do przejścia alergii w fazę przewlekłą.
Czynniki ryzyka zachorowania na alergię
Alergią nie można się zarazić, a mimo to coraz więcej osób na nią choruje. Ryzyko wystąpienia uczulenia jest większe, jeżeli miał ją któryś z naszych rodziców – szansa, że alergia rozwinie się u nas wynosi wtedy między 20% a 40%. Jeśli chorują oboje, prawdopodobieństwo jej wystąpienia wzrasta nawet do 60%. Predyspozycje genetyczne to nie jedyny czynnik, który ma wpływ na coraz częstsze uczulenia. Zanieczyszczone powietrze oraz palenie papierosów także sprzyjają pojawieniu się alergii. Część lekarzy wiąże nadreaktywność układu odpornościowego z nadmierną higieną. Miałaby ona sprawiać, że organizm zamiast walczyć z patogenami, rusza na wojnę z białkami obecnymi w otoczeniu. Ryzyko rozwoju alergii też może być wyższe u dzieci, którym we wczesnym dzieciństwie podawano antybiotyki.
Alergia wpływa na jakość życia
Kojarzymy alergię głównie z jej przykrymi objawami. Wysypka, kaszel, katar sienny, zapalenie spojówek, biegunki, bóle brzucha – to tylko część z uciążliwych dolegliwości. Niestety, uczulenie wpływa negatywnie na całe życie alergika. Ma on trudności z zasypianiem i koncentracją. W związku z tym gorzej się uczy, jest mniej produktywny w pracy i ma problemy z uprawianiem sportu. Aby uniknąć przykrych konsekwencji alergii, należy ją odpowiednio szybko rozpoznać. Testy skórne pozwalają na odnalezienie i wyeliminowanie z otoczenia alergenów. Odczulanie pozwala stopniowo się z nimi oswoić, aby organizm nie reagował na nie nadgorliwie. Leki przeciwhistaminowe, sterydy i preparaty zwalczające skutki uczulenia mogą pomóc chorym w załagodzeniu dokuczliwych objawów. Jeżeli więc rozpoznajemy u siebie objawy alergii, zgłośmy się do alergologa, który wdroży odpowiednie leczenie.
Karolina Solga
