Atopowe zapalenie skóry jest związane z genetycznie uwarunkowaną nadmierną reakcją organizmu na kontakt z uczulającymi i drażniącymi czynnikami. Ta przewlekła, zapalna choroba skóry dotyka co piąte dziecko i co pięćdziesiątego dorosłego w Polsce. AZS jest coraz częściej diagnozowane u dzieci w krajach wysoko rozwiniętych. Występuje u 15,6% populacji dziecięcej w Europie. W Stanach Zjednoczonych choruje na nie 17,2% dzieci, a w Japonii – aż 24%. Atopowe zapalenie skóry objawia się zaczerwienieniem skóry, silnie swędzącymi wypryskami oraz wzmożonym złuszczaniem naskórka. Skóra atopika jest pozbawiona ochronnego płaszcza lipidowego, przez co wymaga specjalnej pielęgnacji.
Atopią nazywamy wrodzoną skłonność organizmu do występowania chorób alergicznych. Osoby ze skazą atopową mogą cierpieć na alergie pokarmowe, atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa lub astmę oskrzelową. Nierzadko choroby te przechodzą jedna w drugą, co nazywamy marszem alergicznym. AZS jest najczęstszą manifestacją atopii. Najwcześniej się także pojawia – jego objawy można zaobserwować już u niemowląt. Jak wygląda leczenie i codzienna pielęgnacja skóry atopowej?
Atopowe zapalenie skóry – na czym polega?
Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą chorobą zapalną, na którą nie ma jednego lekarstwa. Jego bezpośrednią przyczyną jest atopia. Jest to genetyczna skłonność do wytwarzania dużej ilości przeciwciał IgE w odpowiedzi na kontakt z alergenem. Czynnikami uczulającymi mogą być niektóre pokarmy, pyłki roślin, zarodniki grzybów czy sierść zwierząt. Kontakt z nimi prowadzi do utraty ochronnej warstwy hydrolipidowej skóry. Staje się ona sucha i przepuszczalna dla drobnoustrojów, substancji drażniących i alergenów, wywołujących stan zapalny. Dla przebiegu AZS typowe jest przeplatanie się okresów zaostrzenia i remisji objawów. Choroba ta jest coraz powszechniejsza. Jednak jej właściwa diagnoza nie jest prosta, ponieważ wiele chorób alergicznych przebiega z podobnymi objawami.
Objawy atopowego zapalenia skóry
Skóra atopowa jest bardzo wysuszona. Jej uszkodzona bariera ochronna przepuszcza wodę, przez co traci nawilżenie, a naskórek mocno się łuszczy. Najbardziej uciążliwym objawem AZS jest jednak świąd. Nie pozwala on atopikowi spokojnie spać i prowokuje do nieustannego drapania. Jest to jednak błędne koło. Drapanie prowadzi do powstania ran i uszkodzeń skóry, w które wnikają drobnoustroje. Wywołują one infekcje bakteryjne czy grzybicze, jeszcze bardziej zaostrzając stan zapalny. Na skórze atopika pojawiają się nieestetyczne wypryski, grudki i zaczerwienienia. Te zmiany są suche i szorstkie, pojawiają się na twarzy, szyi lub w zgięciach łokci i kolan. Osoby cierpiące na AZS zmagają się nie tylko z fizycznymi objawami swojej choroby. Nieustanny świąd prowadzi do rozdrażnienia i problemów z koncentracją. Nieestetyczny wyprysk może być przyczyną kompleksów i zaniżonej samooceny, szczególnie u nastolatków. Dlatego tak ważna jest odpowiednia pielęgnacja skóry atopowej.
Atopowe zapalenie skóry – jak przebiega u niemowląt?
Atopowe zapalenie skóry ma różny przebieg, który uzależniony jest od wieku chorego. Zazwyczaj wyróżniamy trzy fazy AZS. Pierwsza z nich nazywana jest fazą niemowlęcą. Trwa najczęściej od 3. miesiąca do 2. roku życia dziecka. Układ pokarmowy takich maluszków nie jest jeszcze w pełni wykształcony, przez co cierpią na alergie pokarmowe. Dodatkowo skóra niemowląt jest cienka i podatna na podrażnienia i zakażenia. Jej ochronny hydrolipidowy płaszcz dopiero się wykształca, co skutkuje mniejszą zmniejszoną odpornością na szkodliwe czynniki zewnętrzne. Skóra niemowlęcia z AZS jest przesuszona, szorstka w dotyku oraz upstrzona grudkami i nadżerkami. Zmiany najczęściej obejmują obszar buzi szyi i tułowia. Dzieci odczuwają silne swędzenie, przez często mają kłopoty ze snem oraz stają się płaczliwe.
AZS u starszych dzieci, nastolatków i dorosłych
Etap poźnodziecięcy atopowego zapalenia skóry może rozpocząć się już u 3-letnich maluchów. Skóra atopików jest wtedy pogrubiona przez drapanie swędzących zmian. Zmiany obejmują ręce, nadgarstki, stopy oraz zgięcia łokci i kolan. Uszkodzenia mechaniczne skóry prowadzą do nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych. Szczególnie często w przebiegu AZS występuje zainfekowanie gronkowcem złocistym. Bakteria ta występuje u większości atopików, ponieważ łatwo zasiedla suchą skórę. U nastolatków oraz dorosłych atopowe zapalenie skóry może się często cofać i znów powracać. To przeplatanie się etapów remisji i nawrotów choroby jest typowe dla dorosłej fazy AZS. Zmiany skórne występują wtedy na twarzy, rękach i nogach. Skóra chorych staje się lekko brązowa, jest chropowata, wysuszona i szorstka. Nadal skarżą się oni na uporczywe swędzenie, a nieestetyczne zmiany mogą stać się przyczyną kompleksów. Objawy atopowego zapalenia skóry u dorosłych są zazwyczaj mniej nasilone niż u dzieci. Odpowiednia pielęgnacja cery atopika pozwala również na kontrolowanie choroby.
Codzienna pielęgnacja skóry atopowej
Skóra atopowa wymaga specjalnej pielęgnacji nie tylko w okresie zaostrzenia objawów. Nawet jeśli na skórze atopika nie ma wyprysków, wystarczy krótkotrwały kontakt z alergenem, by zmiany się pojawiły. Mogą ujawnić się również pod wpływem silnego stresu, zimnego lub suchego powietrza czy substancji drażniących. Warto więc stosować na co dzień preparaty przeznaczone dla atopików. Mają one na celu nawilżanie ich skóry, natłuszczanie jej i regenerację naskórka. Zapobiegają także nadmiernej utracie wody. Kompleksowym działaniem wykazują się emolienty, czyli preparaty stworzone na bazie olejów mineralnych. Są one stworzone specjalnie z myślą o skórze atopowej, dlatego nie ma w nich substancji drażniących i uczulających. Dla atopika korzystne mogą być również kąpiele w słonej wodzie, na przykład z dodatkiem soli z Morza Martwego. Takie zabiegi przyniosą ulgę swędzącej skórze. Ograniczą też namnażanie patogenów, które są przyczyną zakażeń wtórnych.
Leczenie atopowego zapalenia skóry
Atopowe zapalenie skóry leczy się zarówno przyczynowo, jak i objawowo. Przyczynowe leczenie polega na usunięciu z otoczenia lub jadłospisu chorego alergenów wywołujących nadmierną reakcję odpornościową. Mogą być to środki chemiczne, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt czy niektóre pokarmy. Bardzo często skóra atopowa reaguje źle na więcej niż jeden alergen ze względu na swoją nadwrażliwość. Jedynie eliminacja wszystkich czynników uczulających da zadowalający efekt. Leczenie objawowe pozwala na wydłużenie okresów wyciszenia choroby. Dzięki niemu chory jest w stanie normalne funkcjonować. W tym celu lekarze zapisują leki przeciwuczuleniowe, kortykosteroidy, kremy do skóry atopowej oraz leki przeciwzapalne. Przydatna okazuje się dla chorego fototerapia oraz fotochemioterapia, na której łączy się leczenie światłem i stosowanie preparatów medycznych. Wcześniej atopikom często zapisywano maści sterydowe. Obecnie unika się ich, ponieważ to właśnie one sprawiają, że skóra staje się delikatna i cienka.
Naturalne metody leczenia atopowego zapalenia skóry
Coraz popularniejsze są także naturalne metody leczenia atopowego zapalenia skóry. Chorym zaleca się suplementację witaminy E i cynku, a także zażywanie oleju lnianego oraz wszelkich olejów rybnych. Swędzącej skórze ulgę może przynieść także kąpiel w siemieniu lnianym lub krochmalu. Medycyna naturalna zaleca także, by miejsca zajęte przez wyprysk atopowy okładać liśćmi kapusty. Najpierw myjemy je w ciepłej wodzie, następnie nacinamy nożem i ugniatamy, by puściły sok. Tak przygotowane przykładamy do zmian skórnych i okładamy gazą. Okłady powinniśmy trzymać około pół godziny, aby przyniosły efekt. Polecane jest również picie naparu lub przyjmowanie suplementów z czerwoną koniczyną. Substancje zawarte w tej roślinie wspomagają gojenie się ran oraz pozytywnie wpływają na kondycję atopowej skóry. Przy stosowaniu tego typu naturalnych kuracji należy jednak pamiętać o stałym kontakcie ze specjalistą. Niewłaściwie dobrane metody mogą przynieść nam bowiem więcej szkody niż pożytku.
Probiotyki – wspomaganie leczenia atopowego zapalenia skóry
Leczenie atopowego zapalenia skóry warto uzupełnić kuracją probiotykową. Probiotyki to preparaty, które zawierają dużą ilość starannie wybranych szczepów bakterii korzystnych dla naszego zdrowia. Najczęściej są to bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Drobnoustroje te stanowią naturalny element mikroflory naszego organizmu. Dzięki nim nie namnażają się szkodliwe patogeny. Zapobiegają również rozszczelnieniu się jelit, co jest przyczyną wielu alergii pokarmowych. Cząstki pokarmu mogą dostać się do krwiobiegu poprzez nieszczelną ścianę końcowych odcinków układu pokarmowego. Tutaj uznawane są za wrogie substancje, przez co nasz układ immunologiczny usiłuje się ich pozbyć. Efektem jego walki z alergenami jest stan zapalny, który u chorych na AZS obejmuje skórę. Probiotyki wspomagają regenerację nabłonka jelit, dzięki czemu uszczelniają je, nie pozwalając na przenikanie patogenów i niestrawionych cząstek pokarmu. Taka kuracja prowadzi do złagodzenia objawów alergii pokarmowych i atopowego zapalenia skóry.
Karolina Solga
