Alergia jest coraz częściej występującą przypadłością. Jej nazwa pochodzi z greki i oznacza „odmienną reakcję”. Pierwszy raz tego sowa użył pochodzący z Wiednia lekarz chorób dziecięcych Clemens von Pirquet w 1906 roku. Trafnie ujął on istotę uczulenia. Faktycznie jest to nieprawidłowa, nadmierna reakcja naszego układu odpornościowego na nieszkodliwe czynniki pochodzące ze środowiska. Rodzaje alergii są jednak różne. W reakcję uczuleniową mogą zaangażować się odmienne elementy systemu immunologicznego. Przez to symptomy mogą występować od razu lub po dłuższym czasie. Alergia natychmiastowa związana jest z przeciwciałami IgE. Poznaj jej mechanizm!
Alergia natychmiastowa ma dwie fazy. W pierwszej następuje uczulanie się na dany alergen, a w drugiej – pojawia się reakcja alergiczna. Jej symptomy mogą dotyczyć układu pokarmowego lub oddechowego, a nawet skóry. Niektóre objawy uczulenia to wysypka, zaczerwienienie, pokrzywka, katar, świąd oczu lub biegunka. Alergeny wywołujące taką reakcję dzielimy na wziewne, kontaktowe i pokarmowe. Co warto wiedzieć o mechanizmie alergii?
Alergia natychmiastowa – faza uczulania
Alergia natychmiastowa ma dwie fazy. W czasie pierwszej z nich nasz organizm uczy się rozpoznawać alergen. Po pierwszym kontakcie z substancją, którą układ odpornościowy uznał za niebezpieczną, następuje szereg reakcji mających na celu jej zapamiętanie. Inicjują je makrofagi, czyli komórki obecne w skórze i błonach śluzowych. Uznawszy alergen za niebezpieczny, przekazują informacje o nim limfocytom B. Te z kolei przekształcają się w plazmocyty i rozpoczynają produkcję przeciwciał IgE. Te immunoglobuliny są zdolne rozpoznać i związać konkretny czynnik. Za reakcję na niego odpowiedzialne są za to mastocyty, czyli komórki tuczne. Pamięć o alergenie przechowywana jest przez inne komórki układu immunologicznego – limfocyty T. Faza uczulania przebiega bezobjawowo. Symptomy alergii pojawią się dopiero, gdy zetkniemy się z czynnikiem ją wywołującym po raz drugi.
Faza reakcji alergicznej
Faza reakcji alergicznej wynika z ponownej ekspozycji organizmu na alergen. Kontakt z czynnikiem wywołującym uczulenie powoduje aktywację przeciwciał IgE. Te wiążą się z komórkami tucznymi obecnymi w błonach śluzowych i skórze. Po przechwyceniu alergenu następuje degranulacja mastocytów. Wydzielają wtedy na zewnątrz zawartość swoich ziarnistości. Uwalniana jest między innymi histamina, która odpowiedzialna jest za stan zapalny. Pojawiają się objawy fazy wczesnej alergii: wysypka, katar i duszności. Na tym nie koniec – mastocyty produkują nadal czynniki zapalne. Są one wydzielane dopiero po kilku godzinach i wywołują fazę późną alergii. Wracają wtedy symptomy fazy wczesnej, a także powstaje ostry stan zapalny. Drugi kontakt z alergenem wywołuje utrwalenie reakcji alergicznej. Jeśli z tą substancją będziemy mieć styczność często, uczulenie może przejść w fazę przewlekłą.
Alergeny – co powoduje alergię?
Alergeny to substancje, które są w stanie wywołać reakcję alergiczną. Zazwyczaj są to cząsteczki białkowe lub białka związane z cukrami. Wyróżniamy alergeny wziewne, pokarmowe, obecne w lekach i kontaktowe. Za natychmiastową reakcją alergiczną odpowiedzialne są najczęściej dwie pierwsze. Uczulające czynniki pokarmowe są obecne w produktach spożywczych. Często występuje alergia na orzechy, jajka, mleko czy mąkę pszenną. Zjedzenie tych pokarmów wywołuje dolegliwości ze strony skóry lub układu pokarmowego. Alergeny wziewne występują za to w powietrzu i dostają się do naszych dróg oddechowych. Może to być pyłek roślin, kurz, sierść zwierząt czy zarodniki grzybów. Zależnie od tego, ile czasu działają na nasz organizm, mówimy o alergenach sezonowych i całorocznych. Reakcja na substancje występujące w powietrzu okresowo zwykle jest silniejsza. Typowe dla niej są duszności, nieżyt nosa i zapalenie spojówek.
Diagnostyka i leczenie alergii
Jedynym skutecznym sposobem na zniwelowanie objawów alergii jest unikanie czynników, które ją wywołują. Aby móc to robić, musimy dokładnie wiedzieć, które substancje są dla nas alergenami. W tym celu wykonujemy testy na alergię. Mogą to być testy skórne lub badania krwi na obecność przeciwciał IgE. Dzięki nim będziemy wiedzieć, co nas uczula. W przypadku alergii pokarmowej istotna jest dieta eliminacyjna. Musimy wykluczyć alergizujący nas produkt i zastąpić go innym. Trudniej unika się alergenów wziewnych. Pyłki roślin są obecne w powietrzu nawet daleko od wszelkich lasów czy parków. Przydatne tutaj może okazać się odczulanie, czyli stopniowe eksponowanie organizmu na działanie alergenu tak, by zaczął go tolerować. Doraźnie stosuje się leki przeciwhistaminowe i sterydy, przynoszące alergikowi ulgę. Uczulenie zawsze powinno skłonić nas do wizyty u lekarza, który skieruje nas na testy i zapisze odpowiednią terapię.
Karolina Solga
